Previous Chapter -- Next Chapter

2. Ụbọchị Atọ na Abalị Atọ

Okwenye n’ebe nile n’etiti Ndị Kraịst, ma ewezuga ole na ole, na a kpọgidere Jizọs n’obe n’ụbọchị Fraịdee nakwa na o si n’ọnwụ bilie n’ụbọchị Sọnde ozugbo. N'otu aka ahụ, Deedat na-arụ ụka na e nwere nanị otu ụbọchị Jizọs nọ n'ili, ya bụ Satọde, na oge a bụ nanị abalị abụọ, ya bụ abalị Fraịdee na Satọde. Ya mere, ọ na-agbalị ịgọnarị ihe ịrịba ama nke Jona n'ihe banyere oge ihe Jizọs kwuru banyere ya nakwa n'ikpeazụ:

N'ụzọ dị mwute, Deedat leghaara eziokwu ahụ anya na e nwere nnukwu ọdịiche dị n'etiti okwu Hibru na narị afọ mbụ na okwu Bekee na narị afọ nke iri abụọ. Anyị ahụwo na ọ na-enwe mmasị n'imejọ ihe a ugboro ugboro mgbe ọ malitere inyocha isiokwu ndị dị na Baibul. Ọ naghị anabata eziokwu ahụ bụ́ na n’oge ndị ahụ, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ puku afọ abụọ gara aga, ndị Juu na-agụta akụkụ ọ bụla nke ụbọchị dị ka otu ụbọchị mgbe ha na-agbakọ oge ọ bụla sochiri anya. Dị ka e tọgbọrọ Jizọs n'ili n'ehihie Fraịdee, ọ nọ n'ebe ahụ dum Satọde, na naanị bilitere tupu chi ọbụbọ na Sọnde (ụbọchị Sọnde amalitela n'ihu ọha na anyanwụ dara na Satọde dị ka kalenda ndị Juu), a gaghị enwe obi abụọ na ọ nọ n'ílì orú ubọchi atọ.

Amaghị nke Deedat banyere usoro ndị Juu ji agbakọ oge ehihie na abalị na mkparịta ụka ha na-enwe n'oge a dugara ya n'ezihie ụzọ n'okwu Jizọs wee malite ime otu ihe ahụ n'ihi amụma ya na ọ ga-anọ abalị atọ n'ili nke ọma. Okwu ahụ bụ́ ụbọchị atọ na ehihie na abalị bụ ụdị okwu anyị na-adịghị mgbe anyị na-asụ Bekee na narị afọ nke iri abụọ, na-eji taa. Ya mere, anyị aghaghị ịchọ ihe ọ pụtara n'ụzọ doro anya dị ka iji ya dị ka okwu mkparịta ụka Hibru na narị afọ mbụ, ọ pụkwara imehie ihe ma ọ bụrụ na anyị ekpee ya ma ọ bụ kọwaa ya dị ka usoro asụsụ ma ọ bụ ihe atụ nke okwu si dị n'asụsụ dị nnọọ iche n'oge dị anya karị.

Ọ dịghị mgbe anyị na-asụ Bekee na narị afọ nke iri abụọ, na-ekwu okwu nke ụbọchị na abalị. Ọ bụrụ na onye ọ bụla ekpebie ịla, ka anyị kwuo, ihe dị ka izu abụọ, ọ ga-asị na ọ na-aga otu abalị abụọ, ma ọ bụ izu abụọ, ma ọ bụ ụbọchị iri na anọ. Ahụtụbeghị m onye ọ bụla na-asụ Bekee sị na ọ ga-apụ abalị iri na anọ na abalị iri na anọ. Nke a bụ ihe atụ nke okwu Hibru oge ochie. Ya mere, site na mmalite, mmadụ aghaghị ịkpachara anya maka, ọ bụrụ na anyị ejighị ihe atụ ndị dị otú ahụ eme ihe, anyị enweghị ike iche na ha nwere, n'oge ahụ, ihe ndị anyị ga-ekenye ha taa. Anyị aghaghị ịchọpụta ihe amụma ahụ Jizọs buru pụtara n’oge e buru amụma ya.

Ọzọkwa, anyị aghaghịkwa ịmara na ihe atụ nke okwu ahụ, dị ka e si jiri ya mee ihe n'asụsụ Hibru, na-enwekarị otu ọnụ ọgụgụ ụbọchị na ehihie na abalị. Moses buru ọnụ ụbọchị iri anọ na abalị iri anọ (Ọpụpụ 24:18). Jona nọ na whale ụbọchị atọ na abalị atọ (Jona 1:17). Ndị enyi Job nọnyere ya ụbọchị asaa na abalị asaa (Job 2:13). Anyị pụrụ ịhụ na ọ dịghị onye Juu gaara ekwu banyere “ụbọchị asaa na ehihie na abalị isii” ma ọ bụ “ụbọchị atọ na ehihie na abalị”, ọ bụrụgodị na nke a bụ oge ọ na-akọwa. Nke colloquialism na-ekwukarị banyere ọnụ ọgụgụ hà nhata nke ụbọchị na ehihie na abalị na, ọ bụrụ na onye Juu chọrọ ikwu banyere oge nke ụbọchị atọ nke na-ekpuchi nanị abalị abụọ, ọ ga-ekwu maka ụbọchị atọ na abalị atọ. A na-achọta ezi ihe atụ nke a n’akwụkwọ Esta bụ́ ebe eze nwanyị kwuru na ọ dịghị onye ga-eri ihe ma ọ bụ ṅụọ ihe ọṅụṅụ ruo ụbọchị atọ, abalị ma ọ bụ ehihie (Esta 4:16), kama n’ụbọchị nke atọ, mgbe nanị abalị abụọ gafere o we ba n'ulo eze, ewe mechie obubu-ọnu.

Yabụ na anyị na-ahụ nke ọma na “ụbọchị atọ na ehihie na abalị”, na nkọwa okwu ndị Juu, apụtaghị na ọ bụ oge zuru oke nke ụbọchị atọ n'ezie na abalị atọ n'ezie kama ọ bụ naanị okwu mkparịta ụka ejiri kpuchie akụkụ ọ bụla nke ụbọchị mbụ na nke atọ.

Ihe dị mkpa ịmara bụ na ọnụ ọgụgụ ha nhata nke ụbọchị na ehihie na abalị ka a na-ekwukarị maka ya, ọ bụrụgodị na ehihie na abalị bụ otu ihe na-erughị ụbọchị ndị a kpọtụrụ aha. Dị ka anyị adịghị eji ihe atụ ndị dị otú ahụ eme ihe taa, anyị apụghị ime mkpebi ngwa ngwa n’ihe ha pụtara, anyị apụghịkwa ịmanye ha ikweta nkọwa ebumpụta ụwa nke anyị ga-enye ha.

Enwere ihe àmà na-emecha n’Baịbụl na mgbe Jizọs gwara ndị Juu na ya ga-anọ ụbọchị atọ na ehihie na abalị n’ụwa, ha weere nke a ka ọ pụta ìhè na a pụrụ ịtụ anya mmezu nke amụma ahụ mgbe nanị abalị abụọ gachara. N'echi ya ka akpọgidere ya n'obe, ya bụ, mgbe nanị otu abalị gasịrị, ha gakwuuru Paịlet wee sị:

Anyị ga-aghọta na okwu ahụ bụ́ “mgbe ụbọchị atọ gasịrị” pụtara n’oge ọ bụla n’ụbọchị nke anọ, ma, dị ka ndị nkwurịta okwu si kwuo, ndị Juu maara nke a na-ezo aka n’ụbọchị nke atọ, ha agbasaghịkwa idebe ili ahụ ruo abalị atọ zuru ezu, kama ọ bụ nanị ruo mgbe ụbọchị atọ gasịrị ụbọchị nke atọ mgbe nanị abalị abụọ gachara. Ya mere, n’ụzọ doro anya, okwu ndị ahụ “ụbọchị atọ na ehihie na abalị” na “mgbe ụbọchị atọ gasịrị” apụtaghị oge zuru ezu nke awa iri asaa na abụọ dị ka anyị ga-aghọta ha, kama ọ bụ oge ọ bụla na-ekpuchi ihe ruru ụbọchị atọ.

Ọ bụrụ na mmadụ agwa onye ọ bụla n’ime anyị n’ehihie Fraịdee n’ụbọchị ndị a na ọ ga-alọghachikwute anyị mgbe ụbọchị atọ gachara, anyị agaghị atụ anya na ọ ga-alọta tupu Tuzdee na-esote n’oge. Otú ọ dị, ndị Juu na-achọsi ike igbochi mmezu ọ bụla nke amụma Jizos (ma ọ̀ bụ n’ezie ma ọ bụ e chepụtara echepụta), nanị ihe ha na-eche bụ ka e debe ili ahụ ruo n’ụbọchị nke atọ, ya bụ, Sọnde, n’ihi na ha maara na okwu ndị ahụ “mgbe ụbọchị atọ gasịrị” na “ụbọchị atọ na abalị atọ” ka a ghara ịbụ nke ọma kama dịka okwu ha si eji n'oge ha.

Ajụjụ dị mkpa abụghị otú anyị si agụ okwu ndị dị otú ahụ bụ́ ndị na-enweghị ihe ọ bụla n’ọdịdị okwu anyị taa, Kama otú ndị Juu si agụ ha dị ka okwu e ji dee n’oge ha si dị. Ọ dị ezigbo mkpa iburu n’obi na mgbe ndị na-eso ụzọ Jizọs ji nkwuwa okwu kwupụta na Jizọs esiwo n’ọnwụ bilie n’ụbọchị nke atọ, ya bụ, n’ụbọchị Sọnde ka abalị abụọ gachara (dịka ọmụmaatụ, Ọrụ 10:40), ọ dịghị onye ọ bụla nwara ime ihe ike megide ya. Akaebe nke a dịka Deedat mere site n'ikwu na abalị atọ ga-agafe tupu amụma ahụ ewere na ọ ga-emezu. Ndị Juu nke oge ahụ maara asụsụ ha nke ọma, ọ bụkwa nanị n’ihi na Deedat amaghị ụzọ ha si ekwu okwu ka o ji mpako na-awakpo amụma ahụ Jizọs buru, nanị n’ihi na ọ nọghị n’ili ahụ ruo ụbọchị atọ na abalị atọ n’ezie. Nke awa iri asaa na abụọ. (Nke a pụtara na ọbịbịa Jona n'ime azụ ahụ kpuchirikwara naanị ụbọchị atọ, ọ bụghịkwa ụbọchị atọ n'ezie na abalị).

Ya mere, ebe anyị na-ewepụ nke ọma na arụmụka adịghị ike nke Deedat megidere ihe ịrịba ama Jizọs nyere ndị Juu, anyị nwere ike ịga n'ihu ịchọpụta kpọmkwem ihe ịrịba ama nke Jona bụ n'ezie.