Previous Chapter -- Next Chapter

5. Okwu ọhịa dị na akwụkwọ nta Deedat

Otu n'ime ihe ndị tụrụ m n'anya ugboro ugboro ka m na-agụ akwụkwọ nta Deedat bụ ọchịchọ ya na-enweghị isi nke ikwu okwu ọjọọ na-enweghị ezi uche na ikike. O yiri ka ọ na-azụ ahịa na amaghị nke ndị Alakụba na-amaghị Akwụkwọ Nsọ ma nwee olileanya na ndị na-agụ ya ga-anabata n'enweghị ajụjụ ọ bụla ọ na-ekwu. N’ezie, ọ pụghị ịgbalị ime ka ndị Kraịst na-agụ akwụkwọ kweta bụ́ ndị maara Bible ha nke ọma na ndị pụrụ iju nnọọ onwe ha anya nanị n’ihi mpako ya. Iji malite, o kwuru n'akwụkwọ nta ya:

Okwu ikpe-azụ, na-egosi na Jizọs maghị ihe ọ bụla gbasara mkpọgidere ya n’obe bụ ụgha e depụtara na-emegideghị eziokwu dị ukwuu megidere ya. Ọtụtụ mgbe, Jizọs gwara ndị na-eso ụzọ ya na a ga-akpọgide ya n'obe, gbuo ya, ma bilie n'ụbọchị nke atọ n'okwu ndị dị otú a:

Mgbe e mere ka o si na ndị nwụrụ anwụ bilie, ọ baara ndị na-eso ụzọ ya mba maka na ha ekwetaghị ihe niile ọ gwara ha nakwa amụma ndị amụma mbụ buru na a ga-egbu ya ma bilie n’ụbọchị nke atọ (Luk 24:25–26.46). N'ọtụtụ oge ndị ọzọ o mere ka o doo anya na nke a bụcha nzube ya ji bịa n'ụwa. Ọ gwara ha na ya bịara tọgbọrọ ndụ ya ka ọ bụrụ ihe mgbapụta maka ọtụtụ mmadụ (Matteu 20:28), na a ga-agbaji ahụ ya na ịwụfu ọbara ya maka mgbaghara nke mmehie ha (Matteu 26:26-28), na ọ ga-agbaji ga-ahapụ ndụ ya ka ụwa wee dị ndụ (Jọn 6:51), na o nwere ike ịtọgbọ ndụ ya na ike ịnara ya ọzọ (Jọn 10:18). N'ezie ọ bụ ihe nzuzu ikwu na Jizọs amaghị ihe ọ bụla gbasara mkpọgidere ya n'obe. N’ụzọ megidere nke ahụ, ka ọ na-eche oge a pụrụ iche ihu ná ndụ ya ihu mgbe, dị ka Onye Nzọpụta nke ụwa, ọ ga-anapụta ihe a kpọrọ mmadụ ma mee ka ọtụtụ ndị nwee ohere ịbanye ná ndụ ebighị ebi, o kpọsara “Abịara m n’oge awa nke a” (Jọn 12:27). N’ihi ya, ọ ma banyere ọgwụgwụ nke na-echere ya nke na ọ na-akpọkarị ya “oge awa m” (Jọn 2:4) na “oge m” (Jọn 7:6). Ọ dịghị onye ọzọ ka e kwuru n’ezie, “oge awa ahụ na-abịa, nwoke ahụ na-abịa”. Oge awa nke nzọpụta nke ụwa abịawo, ma Chineke ezitewo nanị otu nwoke ahụ nwere ike imezu ya, Jizọs Kraịst.

Deedat kwuru okwu rụrụ arụ yiri nke ahụ mgbe o kwuru na utu aha ahụ bụ́ “Ọkpara Chineke” nke dị na Akwụkwọ Nsọ “bụkwa okwu ọzọ na-adịghị emerụ ahụ n’ihe banyere nkà mmụta okpukpe ndị Juu” (peeji nke 25). N'ụzọ megidere nke ahụ, dị nnọọ ka ndị Alakụba na-ejigide okpukpe ịdị n'otu nke siri ike nke na-ekweghị na Chineke ga-ekwe omume inwe Ọkpara, otú ahụ ka ndị Juu nke oge ahụ na ruo taa na-ajụ echiche ahụ kpam kpam. Mgbe onye isi nchụaja jụrụ Jizọs ma ọ bụ Ọkpara Chineke, dịka akọwara na ọ na-ekwu ụdị ihe a, Jizọs zara, “Abụ m” (Mak 14:62). Ọ bụrụ na nke a bụ “okwu na-adịghị emerụ ahụ” dị ka Deedat na-ekwu, onye isi nchụaja agaraghị ewepụ ya, ma o tiri mkpu ozugbo “o kwuluru” (Matteu 26:65). Mgbe Jizọs pụtara n'ihu Paịlet, ndị Juu tiri mkpu, sị:

Ndị Alakụba ruo taa na-anwa ịgbanarị okwu a ma na-ebo ebubo na Ndị Kraịst emewo ka Jizọs onye amụma ghọọ Ọkpara Chineke. Ma ndị Juu apụghị ịgbagha nzọrọ a n'ebe ndị na-eso ụzọ ya nọ mgbe Jizọs n'onwe ya kwuputara nkwupụta a n'ihu ha. “O mewo onwe ya Ọkpara Chineke”, ka ha tiri, ọ bụkwa ya mere ha ji mara Jizọs ikpe maka nkwulu. Otú ọ dị, site ná mbilite n’ọnwụ ya, Chineke mere ka obi sie mmadụ nile ike na Jisọs bụ n’ezie Ọkpara nke ya ọ hụrụ n’anya dị nnọọ ka o kwuru (Ndị Rom 1:4).

Deedat kwuru ihe yiri nke ahụ n’ezoghị ọnụ mgbe o kwuru na “ọkà mmụta ọ bụla bụ́ Onye Kraịst ga-akwado” na ọ bụ nanị ihe ka e dere Oziọma ndị ahụ ruo ọtụtụ narị afọ ka oge Jisọs gasịrị. A nabatara ya n'etiti ezigbo ndị ọkà mmụta Akwụkwọ Nsọ na Oziọma ndị synoptic (Matteu, Mak na Luk) ka edere ha niile n'ihe dịka 55-60 AD (ihe na-erughị afọ iri atọ ka Jizọs bilitesịrị) na Oziọma Jọn ruo 70 AD. Naanị "ndị ọkà mmụta" kasị nwee ajọ mbunobi nwere ike ikwu na ọ bụghị, na ọbụna ndị nkatọ na-emegide anabatala ụbọchị ndị a. Olee otú a pụrụ isi dee Oziọma ndị ahụ ọtụtụ narị afọ ka e mesịrị, mgbe iberibe ihe odide ndị e debere malite n’afọ 120 OA ka dị, a na-achọtakwa ihe e hotara n’Oziọma ndị ahụ n’ihe odide nke Ndị Kraịst oge mbụ n’ọgbọ nke nọchiri oge ndịozi ozugbo?

Deedat kwuru okwu jọgburu onwe ya mgbe ọ na-ekwu n'ebe ọzọ, "Nzọpụta dị ọnụ ala n'Iso Ụzọ Kraịst" (peeji 61). Anyị na-enwe obi abụọ ma ndị Alakụba hà ga-ewere na Abraham dị njikere ịchụ nwa ya nwoke n'àjà nye Chineke. N’ezie, mgbe ahụ, ọ dịghị ihe dị ọnụ ala ná njikere Chineke dị inye Ọkpara nke ya ka ọ bụrụ àjà maka mmehie anyị. Baịbụl gwara Ndị Kraịst hoo haa, sị: “E ji ọnụ ahịa zụta unu.” (1 Ndị Kọrịnt 6:20) Ọ̀ bụ ezigbo ọnụ ahịa! - ma onyeozi ahụ nwere ike ikwu naanị n'ihi “onyinye a na-apụghị ịkọwa akọwa nke Chineke” (2 Ndị Kọrint 9:15). O nweghị ụzọ a ga-esi enyocha ọnụ ahịa a kwụrụ iji zọpụta mmadụ na mmehie, ọnwụ na ala mmụọ. Nzọpụta na Kraịst bụ ihe kasị oké ọnụ nke ụwa a hụtụrụla - ndụ nke Ọkpara Chineke ebighị ebi. N'otu aka ahụ, ọ dịghị mmadụ ọ bụla nwere ike nweta nzọpụta a ma ọ bụrụ na o nyefere Chineke ndụ ya dum site n'okwukwe na Ọkpara ya, ma nyefee ụdị mmadụ na àgwà ya dum n'ime uche ya.

N’ikpeazụ, n’otu n’ime ebubo ndị na-adịghị ezighị ezi, Deedat na-azọrọ na akụkọ banyere ọdịdị Jisọs nye onye na-eso ụzọ ya na-enwe obi abụọ bụ́ Thomas, dị ka e dekọrọ na Jọn 20:24-29, bụ “‘ozi ọma ụgha’” (peeji nke 31), ma nwee obi ike ikwu n'ihu:

Deedat agwaghị anyị ndị a na-akpọ “ndị ọkà mmụta Akwụkwọ Nsọ” bụ. O nweghị ihe akaebe ọ bụla n'ebe ọ bụla iji kwado nzọrọ ahụ bụ na akụkọ nke Thomas na-achọghị ikwere na Kraịst ahụ e bilitere ruo mgbe ọ hụrụ ya na nkwupụta ya na ịhụ ya nke ọma na ọ bụ Onyenwe ya na Chineke ya, bụ "ihe e kere eke". Achọpụtara akụkọ a ka ọ dị n'ihe odide mbụ niile dị anyị n'enweghị mgbanwe ọ bụla n'ịgụ ihe, ya mere ihe akaebe na-akwado n'otu ọnụ maka izi ezi ya. Enweghị nkwado ọ bụla maka ịkọ nkọ na akụkọ a nwere ike ịbụ na e chepụtara ya.

O yiri ka Deedat ọ̀ gbadoro ụkwụ n'echiche ya na a kpọgideghị Jizọs n'obe kama ọ bụ nanị ụdọ kegidere ya. O kwuru okwu ọzọ jọgburu onwe ya mgbe ọ na-ekwu “na-emegidekwa nkwenye a na-ahụkarị, a kpọgideghị Jizọs n'obe” (peeji 31). Nchọpụta ndị mgbe ochie n’ala Palestine egosila na ndị Rom kpọgidere ndị a kpọgidere n’obe site n’ịkpọgide ha n’obe ha (a hụrụ ọkpụkpụ nwere ntu n’ụkwụ abụọ n’afọ ndị na-adịbeghị anya). Ọzọkwa, ọ bụ ịgba ama nke eluigwe na ala nke amụma amụma na na ndekọ akụkọ ihe mere eme banyere mkpọgidere Jizọs na a kpọgidere ya n’obe ya (Abụ Ọma 22:16, Jọn 20:25, Ndị Kọlọsi 2:14). Arụmụka Deedat abụghị nanị “na-emegide nkwenkwe a na-emekarị” dị ka ọ na-ekweta, ma, dị ka ọtụtụ n'ime isi ihe ya, megidere Akwụkwọ Nsọ, megidere ihe ndekọ akụkọ ihe mere eme a pụrụ ịdabere na ya, megidere nchọpụta ihe mgbe ochie, megidere ihe àmà ndị ahụ, na, dị ka ọtụtụ mgbe, megidere ezi uche. Ọ pụghị iwepụta ọbụna iota ma ọ bụ ntakịrị ihe àmà iji kwado nzọrọ ọ na-azọrọ na e ji ụdọ kpọgidere Jizọs n'obe, kama nke ahụ, ọ ghaghị ịmalite ịwakpo ihe ndekọ akụkọ ihe mere eme dị mma nke a kpọgidere Jizọs n'ụzọ na-enweghị isi obe, ọzọ na-enweghị ihe akaebe ọ bụla na ndekọ a bụ "mmepụta".

Ọ bụrụ na enwere uru ọ bụla na mbuso agha Deedat na ndekọ nke Akwụkwọ Nsọ banyere mkpọgidere n'obe, ọnwụ na mbilite n'ọnwụ nke Jizọs Kraịst, ọ garaghị enwe isi n'okwu mkparị dị otú ahụ dịka ndị anyị tụlere anya. Ha na-egosi oke nkwuwa okwu n'ime onye nkatọ ka ọ na-alụ ọgụ megide ohere iji gosipụta tesis enweghị ike ịkwado.