Grace and TruthThis website is under construction ! |
|
Home Afrikaans |
Home -- Dan -- 01. Conversation -- 4 Titles of Christ
Previous booklet -- Next booklet 01. ‘zɔn ö =gban “Klisi –bha –a –dhiang –zë mëng’ –nu –dhɛ -sü 4 - ‘KLISI ‘TƆ WAA- DƆKƆ ‘Ö BIBLÖ WAA –KWLANA ‘GÜThe Koran contains approximately 100 verses that talk about Christ. This booklet addresses the following questions: What different names and titles are accorded to Christ in the Koran? How can they be used in sharing Christ with Muslims? How do they contrast with the names and titles of Christ in the Bible? 4.01 -- ‘klisi ‘tɔ Waa- Dɔkɔ ‘ö Biblö Waa –Kwlana ‘gü’Mɛ -dhɛga Biblö ‘gü, -yö -kpan ‘tɔ 250 ‘‘sima –bha, ‘tɔ -nu ‘wo- nu Yesu –dhɛ waa- dɔkɔ -nu. ‘mɛ -Kwlanawo =daan –dho –kpan, ‘wɔn –nu ‘wo go Naɔ -së ‘sëëdhɛ ‘gü ‘ö -kwlana ‘gü, ‘tɔ 25, Isa ‘tɔ waa- dɔkɔ -nu. –Yö -wɔnmɛkunwɔn ‘ka, kaa ‘‘mɔɔsëëbhomɛ ‘ka dhiang zë, kö -kɔ ‘ö -kë -bha, ‘ö -kwlana –zë ‘gü, ‘yö Madhi gbö -zë -a ‘tɔ -yö -kë ziën =gban ‘ka =dhɛ -kɔ ‘ö- -bha Biblö ‘gü -a ‘dhö. ‘Wɔn bha- -gɛn –mü =dhɛ kö -yö -zɔn ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu –dhɛ =dhɛ =waa- pö Mɛ Gbö kö -wo –wɩ Atanna gbö =në- ‘ka bha =dhɛ Yesu ‘ö- -kë -kɔ ‘ö- ‘gü =në- ‘dhö. ‘Mɛ- pö ‘ö bɔ -kɔ ‘‘wɛɛ -ta kö ‘yii kë -kwlana –zë ‘ka ‘‘mɔɔsëëbhomɛ ‘waa woo- ‘gü ma. 4.02 -- Isa ‘‘iin Yesu ?Isa, ‘tɔ ‘ö -Kwlana –ya nu Yesu –dhɛ, -yö -slɔɔ ‘gü -gɛyan 25. ‘‘Kɛɛ Isa ‘yii kë Yesu ‘ka, yö -mü, -Kwlana ‘gü, -yö ö -dekë mɛdhü ‘ka ‘ö ‘yii kë ga ‘‘dhü -bha. –Kɔ ‘kö -kë -bha ‘ö Maadu ö -kɔyɛ Isa –bha =dhɛ Mɛdhamɛ ‘dhö, yö -mü =dhɛ Alabö -wo ‘gü “Jesu’a” (-yö -yɔɔn Eblö “Yéshoua'”) ‘‘sɔɔ ‘yö Yesu ‘tɔ ‘ka –bɔ Yesu ‘kamɛ ‘wo gun =be –a –nu –gɔ. -Yö -kë mɛ ‘bha –nu ‘gü =dhɛ Isa –tɔ bha, ‘Glɛkö zii –wo ‘ö pö -sü ‘ka mü =dhɛ lɛɛsusö Ièsous (Jésus) yö -mü. Mɛ ‘bha –nu –de ‘pö -yö -kë -nu ‘gü mü =dhɛ Maadu –yö alabö “Jesu’a” -wo bha =në- -kan –ta ‘yö- pö Isa. ‘‘Kɛɛ kö ‘tɔ -kanta –kɔ suu bha =ya kë mɛtiisɛ ‘gü kö -yö ‘‘dhangga –tɔ =në- ‘ka mɛ -bha. ‘Wɔn ‘klɔɔpögü ‘sëëdhɛ Lisan al-Arab –ya –pö =dhɛ -wokpö -kanta –kɔ suu bha –a ‘klɔɔ- -kë =dhɛ mɛzëpë ‘‘yi ‘ö =ya –da mɛ ‘gü ‘ö- -mɛ to ‘‘siamü ‘ö ga =në- ‘dhö. Mɛ ‘bha –nu –depö -ang –bha ‘gü Zufö ‘dhɛ ‘wo gun Yesu ‘yaɔ- ‘ka bha =në ‘wo- gba ‘tɔ bha- ‘ka, kö waa Esai –tɔ -wo ‘dho ‘kopiʋ̈, =dhɛ -kɔ ‘ö pö- ‘ka =dhɛ “ Esau –san =ya n kë ” (Wlɔmö 9:13; Malasi 1:3) bha- ‘dhö ‘Kwa –dhɛga –a ‘klɔɔ- -nu bha- -ta, -bɔ Yesu ‘kamɛ -nu ‘waa Isa –tɔ pö -a –nu –zë -dhiang –nu ‘gü ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu ‘‘piʋ̈. Yesu –bha bɔmɛ -nu ‘wo -kë -dhɛng ‘ka bha =wa Isa ‘tɔpö ‘waa- dɔ =dhɛ Yesu =në ‘wo ‘‘wɩ sië- ‘ka bha. ‘Yö =ya kë ‘yö ‘wo- pö =dhɛ ‘wo Isa –tɔ bha ‘wo- -ya Yesu –bha ‘pö =dhɛ -a ‘tɔ ‘ö Biblö ‘gü -a ‘dhö. “Yesu” –tɔ bha –a –bɛn –yö zë -sü ‘ka –gɛnyan 1000 ‘ka Naɔ -së ‘sëdhɛ ‘gü kö -ya –zɔn =dhɛ Atanna gbö -mü. ‘Tɔ =bhlëëbhlësü ‘ö ‘‘dhi =gban ‘gü yö -mü. ‘‘Mɔɔsëëbhomɛ -bhaa ‘ka, -yö -së kö -a ‘gü -yö ma =dhɛ ‘tɔ ‘ö Atanna –bha ‘‘kië Gabiɛdhö ‘ö -gwlügɔn –mɛ ‘ka bha ‘ö- nu- -dhɛ ‘‘yɛɛnwogü (wahi) Madhi –dhɛ (Dhukö 1:31; 2:21) waa Josɛfö, -a =tuö -dë (Matiö 1:21). ‘Yö Zlan –bha ‘‘kië ‘ö ‘tɔ ‘ö- ‘klɔɔ- ‘dhiö -todhʋ̈ ‘ka ‘ö ‘wo- pö yi ‘bha ‘ka bha- -dhɛ. Ü -dho –a ‘tɔ -dhɛ Yesu, -a –gɛn –mü =dhɛ yö =në dhö -a –bha ‘‘sɛgümɛ -nu dha –a –nu –bha ‘wɔnyaa –gɔ. (Matiö 1:21). ‘Mɛ Eblöwo dɔ -ya –dɔ =dhɛ Yesu ‘tɔ -gɛngodhɛ (Yod-shine-vav-ayin) –yö -slɔɔ -gɛnyan 281 ‘ka –Nëngkwë zii ‘gü, -gɛnyan 68 ‘ka ‘tɔ -nu ‘wo –toagbɩɩkasü -dhiang zë bha- ‘gü ‘yö 213 ‘ka ‘tɔ -nu ‘wo Atanna –bha –nu mɛ -dhɛ -sü ‘gü. –A –kë ‘‘dhʋ̈ -sü ‘gü, -wokpö ‘‘pɛpɛ ‘wo Yesu ‘tɔ ‘gü bha ‘pë ‘wɔndhokëdhiamɛ -nu –wa pö yi ‘bha ‘ka yö -mü. ‘‘Tan do ‘wo- -da Yesu bhɔyi ‘ka –ya –pö: Klisi, Mɛdhamɛ =ya bhɔ! =Waa- pö ‘glɛköwo ‘gü mɛdhamɛ (soter) kö -wa –pö -kpɛɛwo mɛdhamɛdë ‘ö mɛ dha ‘wɔngbɩɩ -nu –gɔ ‘‘iin –Zlan –bha zadɔsü -gɔ. –Wokpö ‘wo- soter –kë bha –yö -kë ‘tɔbhɔdhe ‘ka ‘yoo- -nu –gblüdë ‘wo- Ogisi –kë bha- -bha ‘gügbɩɩdhɛ -nu bha- =yënnggü ‘ka –a –bha ‘flëëbhodhe ‘ö ‘‘kpʋngtaa –a ‘gü. Zlan –bha ‘‘kië Gabliɛlö ‘ö- pö Zosɛfö -dhɛ =dhɛ ‘wɔn =dede ‘ö gun mɛbhɩɩdhe –bha –yö -gun –nu –bha ‘wɔnyaa ‘ö- -nu –kan –Zlan –bha =në- ‘gü. (Ezai 59:2). Yö =në- -wɔn ‘gü, Yesu, –bha –kë -Zlan –bha ‘‘bhlaanë ‘ka –sü ‘gü, ‘yö ‘‘kpʋngtaadhɛ dha- -bha ‘wɔnyaa –gɔ, ‘yö -a –bha gasü ‘ö ‘‘dhü -bha, yö kwaa atanna kwa –kɔ =loo ‘kwëë-. Yesu –yö -bɔ -dhɔ -ta –yö ‘wɔn =gban =mɔɔ ‘‘kwëë, -a –bha gasü, -a –bha –kë ‘‘saa- ‘‘bhlaanë ‘kasü. –A =yɔɔn ‘ö -kë kwa –bha ‘wɔnyaa –gɔtadhɔpë ‘ka, -Sɔtraan waa Zlan –bha –dadhuusü (-Kwlana al-Sâffât 37:107). ‘‘Mɔɔsëëbhomɛ -nu ‘waa –dɔsë ‘gügbɩɩsü ‘ö Yesu ‘tɔ ‘gü bha- -naa dɔ. –A dhɛa –bha kö ‘kwa- -dhɛ Ataana –gɔ bhɛɛsü ‘gü kö -yö ‘wɔndɔdhe waa zɛnng‘‘ =zɔn –Zuu ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ -kɔ ‘ka kë ‘‘dhʋ̈ kö Yesu ‘tɔ bha –a pö -sü ‘ö ‘‘mɔɔsëëbhomɛ ‘wo ‘tʋ -to kwa –wobhamɛ -nu ‘ka bha- -nu –dhɛ, kö mɛ ‘‘pɛpɛ ‘ö -Sɔtraan –ya –nu kun ‘‘gan ‘ka bha –wo ‘go bhië‘‘ ‘‘dhiʋ̈ kö -wo woo ‘wɔnyaa –nu dɔ kö -wo –mawɔntodhe =slɔɔ, -mawɔntodhe ‘ö Yesu –ya =slɔɔ- -nu –bhaa ‘ka ‘pö (Zan 19:30). 4.03 -- Klisi, ‘Mɛ ‘ö pasüka Zlan –bha –Zuu ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ ‘ka-Dɔdhɛ ‘ö Yesu –makun ‘ö nu –sü ‘ka- -dhɛ Biblö ‘gü yö -mü: -Yamɛ, Bɔmɛ ‘‘iin Klisi ‘ka. Dhɔdhɛ bha, ‘ö -gban Yesu –bha, -yö 569 ‘ka Naɔ -së ‘sëëdhɛ ‘gü ‘yö 11 –Kwlana ‘gü. Alaböwo ‘gü -wokpö ‘ö -kë al-Masih ‘ö go “ -bhomüsü”, “ –kɔyɛmɛbhasü ”. =ya kë ‘‘dhʋ̈ ‘‘mɔɔsëëbhomɛ ‘dɛdɛ =në ‘wo- dɔ =dhɛ al-Masih ‘klɔɔ- -mü -Yamɛ kö -wa –pö bɔmɛ ,‘‘iin Klisi. Kwa –mɔɔ -bha ‘kwa- ‘klɔɔ- pö- -nu –dhɛ =dhɛ -Nëngkwëë zii ‘gü, -Gbwlüdë -nu –bha ‘sëëdhɛ (1 Samuel 2:9...), ‘‘saabhomɛ -nu (Exode 40:15...), -wo –gun –yamɛ -nu ‘ka këdhʋ̈ kö -yö -zɔn =dhɛ Zlan ‘ö -mlɛɛ -da bha, -a –bha –Zuu =kɔ ‘ka =ya, faan waa ‘gügbɩɩdhɛ nu kö -wo yë kë- ‘ka. Kapɛɛnaɔmö, -yö kë ö ‘tɔ =bhlëësü ‘ö -kë Mɛdhamɛ ‘ka bha- ‘klɔɔ- -pö: ,,Zuu ‘ö go Dëmɛ ‘‘piʋ̈ -yö n –ta, -a –gɛn –mü =dhɛ =ya –kɔ ‘‘yɛ n –bha kö ‘a ‘wɔntɔngsë pö ‘‘flɛɛmɛ -nu –dhɛ; -yö n –bɔ kö ‘a mɛ ‘ö- -nu zuë‘‘ ‘gü =ya =gii bha- -nu –dhɛbo…,, (Dhukö 4:18-19). Mɛ ‘bhaa ‘dhö kö ‘yii kë Yesu yöö =dede ‘ka kö -yö -a –bha –kë Mɛdhamɛ ‘kasü bha –ya –gɛn bho. –Dhɛ bha- ‘gü -yö ‘gbaandhö, Zlan –bha –kë -këkoodhösü -mü: Dëmɛ, -a –bha –Zuu waa Yesu, ‘go mü Yesu –bha ‘‘mlüün ’ö- -ta –Zuu ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ -kɔ ‘ka kö yë ‘ö dɔ- -kɔ ‘ka –ya kë, kö -yö kë ‘‘mlüün’ö- -ta bha- -gɔ ‘ka: ‘wɔn –taɔngsë -pö -wëëdhɛ ‘gümɛ -nu –dhɛ -sü ‘ka, kö -a –nu zuë‘‘ ‘ö =gisü ‘ka bha –a –dhɛ -yö bo. Yesu Klisi bhs =në Atanna ‘dhö ‘‘yɔn yö- =gwinng =dhɛ -gwlüdë -naa -gwlüdë ‘dhö, =dhɛ ‘‘saabhomɛ -nu –gɔmɛ waa Atanna –wo ‘ö ‘‘bhɩɩ- -a ‘dhö. Yö -mü =dhɛ -a ‘gü -kë ‘dhösü suu ‘‘pɛpɛ =gban –wa ‘gü (Colɔsö 2:9). Yö =në- -wɔn ‘gü ‘yö Dëmɛ ‘ka ‘yö -kɔmɔɔwɔnbhasü =gban, =dhɛ -kɔ ‘ö Naɔ -së ‘sëëdhɛ -ya pö- ‘ka –gɛnyan ‘gbɛ ‘ka –a ‘dhö. The Bible reveals that Jesus Christ is the king of kings, the everlasting high priest and the word of God personified. He is the Lord as the New Testament assures us 216 times! He possesses all authority and power in heaven and on earth. The title "Lord" for Christ is completely missing in the Qur'an. Muhammad insisted that Muslims would never accept a human being as Lord. His divinity is denied absolutely (Suras Al 'Imran 3:64; al-Ma'ida 5:17,31; al-Tawba 9:30,31, etc.). Do the Muslims see His Lordship in our obedience of faith? -A –bhodhibhasü: “ Dëmɛ: Yesu Klisi“ ‘‘iin “Yesu: Dëmɛ” (1 Codhɛngtö 12:3; Fidhipö 2:11) –yö -bha –zotandhe –gɛngbanta ‘ka. ‘Tɔ -yaaga ‘wo bha: Dëmɛ - Yesu – Klisi –wo ‘tɔ ‘‘pɛpɛ ‘wo Biblö ‘gü -a =gaɔ 65 % ‘‘sima ‘ka. ‘Mɛ ‘ö Zlan gbö ‘tɔ -yaaga bha- dɔ, ‘ö ‘dhang bho- ‘‘dhiʋ̈ ‘ö ö ‘‘dhi bɔ- ‘gü kö -yö -bɔ Yesu ‘kamɛ ‘ka, ‘ö- -dhɛ -sü ‘ka- -gɔ kö -yö ‘dho- ‘ka ‘‘dhiʋ̈, -Zotandhe ‘gü =dhɛ -kɔ ‘ö Yesu –ya pö- ‘ka Dhukö 4:18. ‘gü. 4.04 -- Klisi, Ala bha bɔmɛ -mü -ee?-Yö -kë Maadu ‘gü =dhɛ Yesu –bha nu –su bha –yö -nu ‘‘sɛ kɔɔ‘‘ ‘yö- -dhɛ -gɛnyan 5 Ala –bha bɔmɛ d’Allah (-Kwlana l ‘Imrân 3:49; al-Nisâ’ 4:157,171; al-Mâ’ida 5:75; al-Saff 61:6) ‘yö- -da bɔmɛ -nu –kpɛɛ ‘‘piʋ̈ (-Kwlana al-Baqara 2:87,253; al-Hadîd 57:27). Ala –bha bɔmɛ -zë -yö -ziö -wodhiʋ̈loomɛ -ta. ‘‘kɛɛ kö -wodhiʋ̈loomɛ -zë -yö -nu atanna –bha naɔ =ne- ‘ka , bɔmɛ -zë -yö ‘tɔng- -nu =në ‘güwɔn –kë. ‘‘Mɔɔsëëbhomɛ -bhaa ‘gü Maadu –yö Ala –bha “bɔmɛ =në- ‘ka“ ‘ö yaa –wodhiʋ̈loomɛ dosɛng ‘ka. Moizö, ‘‘sɛgümɛ -nu –ta –dhiangzëmɛ ‘ö Atanna –dhɛ, ‘tɔngbɛnzëmɛ, zadɔmɛ waa ‘‘dhiʋ̈sü ‘‘sɛgɔ ‘kamɛ bha –yö -kë Maadu –bha ‘wɔnzaɔn ‘ka. ‘Yö- këwɔn –nu =bhlëë -ya, waa Isa –depö, Madhi gbö, =dhɛ Moizö -bha ‘dhö. -A ‘bha mü Maadu kë- -ma –bɔ Yesu ‘kamɛ -nu ‘wo Maka waa Medinö -nu –ta =dhɛ Yesu, Naɔ -së ‘gü, -yö dhanggü -pö -dhiangzë -gɛnyan 90 ‘ka, dhanggü -pö ‘‘iin bɔɔ -pö dosɛng, ‘‘kɛɛ dheglizö -zë -ya –dhiangzë -ya –dhiang –zë -gɛnyan –yaaga. ‘yö -këmaadu ‘gü =dhɛ Yesu nu ‘ö- wo bha, -yö -nu =dhɛ Ala –bha bɔmɛ, kö -yö ala –bha ‘‘s’egɔ -ya, faandhɛ waa ‘‘gbɩɩdhɛ ‘ka. -Wokpö ‘ö Alaböwo ‘gü ‘ö -kë bhɔɔpö ‘ka bha –yö -go “ -këmɛgɔsü” ‘gü (mulk) ‘yö- ‘klɔɔ- -kë =dhɛ pë =gban –damɛ ‘ö pë =gban ‘dhö- -gɔ. Klisi –yö -nu kö ‘pë Israɛlö -nu –gɔ ‘ö Atanna –bhaa ‘ka –ya sü- -nu –gɔ kö -ya nu mɛ ‘‘wɛɛ -nu –dhɛ (Matiö 21:43). Maadu –zo –yö -bhɔ =dhɛ ‘dhɛ Yesu –yö dɔ ‘‘dhü -bha, -a –bha –dho dhanggüsü waa –Zuu ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ -bha lɔɔsü pangtekɔtö -ta bha, Yesu –bha bɔmɛ -nu –ya –wo ‘‘wɛɛpö -sü -bha. Këwɔn waa ‘sëëdhɛ -nu ‘wo- bɔ =dheglizö -nu ‘gü bha, -wo =dheglizö -dhiangzë -gɛnyan =plɛ bhɔɔpö -bha. –Zlan –bha mɛbhɩɩdhe dhasü ‘gü, pë ‘dhɛ ‘ö- -wɔn ‘dhö ‘‘gbɩɩ- =taamasü yaa- ‘gü, yö -mü “ ‘yö- -nu –dhɛ ‘‘sɛ ‘gü =gblɛɛn ”. –Ziömɛgɔpë ‘ö -dapë =gban ‘gü bha =zɔngpë ‘yaa –mü, yö -mü =dhɛ Yesu ö -bha –yamɛ -nu –bɔ kö -wo -Zuugü -yö kë: kö -wo nu –a ‘‘piʋ̈, -dhɔ ‘gü, ‘mɛ ‘wo- -bhaa ‘ka. Maadu –yö Yesu –bha bhɛɛsü -ga =dhɛ ‘wɔn kë -kɔ ‘dhö, ‘‘kɛɛ ‘zü =dhɛ ‘‘sɔdha ‘ö ‘‘sɛ =kɔɔ -a ‘dhö. –A –zo –yö -bhɔ Yesu –wo –nu ‘ka: ’Yö Yesu –ya pö… –gwlüdë -mü n ’ka ma –gwlüdëdhɛ ‘yaa ‘‘kpʋngtaa yö. A –bhɔ ‘yö ‘a nu ‘‘kpʋngtaa yö kö ‘a =gbɛkiëdhɛ kë tɛawɔn –bha. Mɛ ‘‘ʋʋ mɛ ‘ö tɛawɔn ‘dhö- ‘gü -yö ‘‘tʋ -to n –wo -bha (Zan 18:36-37). Maadu ‘yaa tɛawɔn ‘ka. ‘Yii ‘‘wɩɩ- -bha kö -yö ö -de ‘dho ‘‘sia –gwlüdë =dede –dhɛ, kö -yö ö -de –bha –tosɛa nu Yesu –dhɛ ‘Yö sü ‘dɛdɛ =dhɛ ‘‘sɔdha ‘ö nu ‘‘sɛkɔɔ -dhɛɛ -a ‘dhö. Zan –bha ‘sëëdhɛ ‘gü, ‘Lëë- ‘yii Yesu kë -a pösü ‘ka =dhɛ bɔmɛ -mü ö ‘ka, =dhɛ ö Dë =në ö bɔ ‘‘kɛɛ ‘yii kë Ala ‘bha –bha bɔmɛ ‘ka. ‘‘Kɛɛ -yö Gbö ‘ö -kɔmɔɔwɔnbhasü: "=Dhɛ -kɔ ‘ö n dë -yö n bɔ- ‘ka, mang –depö ‘ma ka bɔ.” (Zan 20:21). 4.05 -- -Yö -kë mü =dhɛ ‘yö Madi gbö ‘ö -ya mü ‘ö -kë Zlan gbö ‘ka?Maadu –bhaa ‘ka, -a kë -sü kö Yesu –yö bhɔ Madhi ‘gü, kö- dë ‘ö ‘‘kpʋngtaa yö ‘yii kë, -yö ‘wɔn –ziisü ‘ka. –Yö -wɩ ‘wɔn bha -a –bha, -Kwlana ‘gü, -gɛnyan 25, Isa: Madhi gbö. –Kwlana –yö -bɔ Madhi ‘ka ‘yö- =gbɛkiëdhɛ -kë =dhɛ ‘yii ‘‘wɔpiʋ̈në ‘kpɔ (-Kwlana l ‘Imrân 3:45-47; Maryam 19:16-23, waa- ‘bha). –Yö ö -zota Klisi –bha –këdhö -sü ‘gü -kɔ bha =në- ‘gü =dhɛ: Djibril (Gabliɛlö) –yö kë Ala –bha ‘nii- -da Madhi ‘gü (-Kwlana al-Anbiyâ’ 21:91; al-Tahrîm 66:12). Dhiangzë -kɔ bha- ‘gü, Maadu –yö -yɔɔn Naɔ -së ‘ka klöö-.; ‘‘kɛɛ ‘yö ö =de zëdhiang zësɛka –a pö -sü ‘ka =dhɛ ‘‘kië Djibril –ya -pö =dhɛ Isa ‘yii kë ala –bha –zuu –kɔ ‘ka, ‘‘kɛɛ Ala =në- -da. ‘Ö ‘‘dhʋ̈ Maadu –kɔ ‘wɔn –nu ‘ö dheglizö =gban –wo to- ‘gü do Nise: ‘ö Klisi –wɔn pö ‘ö- pö =dhɛ Klisi –bha –kë -Zlan ‘kasü zaɔ -sü, Maadu =ya ‘ö -de –da Yesu ‘yaɔ- -nu ‘‘piʋ̈ (1 Zan 2:22-25; 4:1-5). -Kwlanawo –ya –pö -gɛyan 17 ‘ka =dhɛ Isa ‘yaa Zlan gbö ‘ka. =Ya kë ‘‘dhʋ̈ -a kësü kö Atanna –yö ‘ö -bha –Zuu –ya Madhi ‘gü ‘yaa ‘dhang- bho- ‘‘dhiʋ̈ =naa bha. Dheglizö -todhʋ̈sü -wo –ya ‘gü do, -dakopiʋ̈sü ‘gü, -lookotasü ‘ö gun Alabö -sɛ ‘gü bha, ‘yö bhɛɛ‘‘ –kɔ ‘‘wɛɛ -yö =wlüü -bɔ Yesu ‘kamɛ -nu kpö ‘gü ‘yö Madhi –kë =dhɛ Zlan ‘dhö ‘yö -këdosü -zɔn =dhɛ Dë ‘dhö, madhi ‘dhö, =Yesu ‘dhö (-Kwlana al-Mâ’ida 5:116). –A kë -sü kö Maadu –yö ‘‘wlaawɔn bha- –zuö -kɔ =keeta bha tɛanwɔn –ya ‘‘piʋ̈! =Ya kë =dhɛ ‘kwa- ‘güpö ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu –dhɛ kwa –de ‘pö ‘wɔn dhiang suu ‘kö bha kwa- -zuö kwa –kɔ =keeta, ‘wɔn –nu ‘ö =wa ‘‘yidɔ kwa =zinggü bha –yö -dho =zɔng. Biblö -yö -Zuugü bhɔsü -dhiang –zë ‘ö- dɔ =dhɛ “Atanna, -a –wo waa yoo =dede waa- -bha ‘Nii-“ –wo mɛ do =në- ‘ka bha. ‘Wɔn ‘‘wɛɛ ‘ö -kë Madhi –kë -“Zlan dhe“ ‘kasü ‘ö ‘wo- pö katodhikö waa ɔtodɔsö -nu –yö kwa dhiangzëdhɛ -kë ‘yaa- ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu –gɔ. Biblö -yö Zlan Gbö -dhiangzë -gɛnyan 59 ‘ka. Yesu yöö =dede –ya –pö -gɛnya 50 ‘ka –a pö -sü ‘ö dhɛ “ Ma në”, -ya –zɔn =dhɛ yö =në Dëmɛ ‘ö ö -dezɔn Moizö -dhɛ ‘‘wɔgɔn ‘gü -a pö -sü ‘ka: Ma =në ‘a mɛ ‘ö ‘dhö -a ‘ka… ‘Mɛ ‘wo- -dhɛ " Ma =në " =ya n bɔ ka ‘‘piʋ̈ (ƐZodö 3:14). Kö- -bha –tosɛa ‘dho sië =gaɔdhö, ‘yö Yesu –ya pö zadɔmɛ -nu –kuudhiʋ̈ =dhɛ yö =në ‘ö Klisi ‘ka, Atanna ‘ö ‘‘bhɩɩ- -a gbö (Matiö 26:63-68; Dhukö 22:70). ‘Wo za =loo –a =gwing kö -wa zë ‘wɔn ‘ö- -wɔn ‘gü ‘yö bha. Yesu Klisi –gun ‘wɔn dɔ sië =dhɛ mɛ ‘‘ʋʋ mɛ ‘ö- pö Izraɛdhö =dhɛ ‘’Zlan gbö’’ –mü ö ‘ka kö =ya –da Zlan dhiʋ̈. Yö =në- -wɔn ‘gü ‘yö Naɔ -së ‘sëëdhɛ ‘gü ‘ö- pö, -gɛyan ‘ka 80 ‘ka =dhɛ Mɛ Gbö. –A –pö ‘‘dhʋ̈ -sü bha- ‘gü, Yesu –yö -zokë -wo ‘ö Daniɛdhö -ya pö 7:13-14 ‘ö ‘wɔn –gban ‘‘saabhomɛ ‘kpii- waa zadɔmɛ ‘kpii- -bha –a –wɔn pö. Zufö -nu ‘gbɛdhɛ, wo –zë, ‘pë ‘ö dho kë yibhaka –a ‘‘bin bha ‘waa yö -zë ‘gü ma, ‘yö ‘wo- ‘gü makɔ ‘kpɛng –kpɛ -kë =dhɛ Yesu –ya –pö ‘‘dhʋ̈ kö ‘ö- -zɔn =dhɛ ö -dhɛ =dhɛ mɛ -kpɛɛ -nu ‘dhö. ‘‘kɛɛ, Yesu –bhaa ‘ka, -a pö -sü ‘ö mɛ gbö bha –yö ö -bha –kë -Zlan ‘kasü =në- -zɔn. ‘Sëëdhɛ ‘‘pɛpɛ ‘ö Yesu –ya pö- ‘gü =dhɛ ‘’Mɛ Gbö’’ bha –a –kɔ ‘‘pɛɛdo =gban ‘gü, -yö -kë ö -de –dho ‘‘sia- -sü =në- ‘ka, -kwaa ö -dezüsü waa –dekëzɔngsü -sü -mü: “ Mɛ gbö ‘yii nu, kö -wo yëkë -a ‘‘dhiʋ̈, ‘‘kɛɛ kö -yö yëkë mɛ nu –dhɛ kö -yö ö -de kë ‘‘saa- ‘ka mɛ ‘gbɛ =dede –dhɛ (Matiö 20:28). –Wo –nu bha- -ta, Yesu –yö mɛ -nu wɔkɔ -nu =gban –bho ‘‘gblʋʋ. Mɛ ‘ö ‘kpii- -yö ö de kë ‘dɛdɛ, -a –gɛn –mü =dhɛ kwa Dëmɛ yöö =dede –yö ö -de –kë mɛ -gban –bha yëkëmɛ ‘ka. ‘Mɛ ‘ö- ‘‘piʋ̈ ‘ö ziö- =keng- ‘ya ‘dho –ya mɛ -nu –gɔta, ‘‘kɛɛ -yö kë yëkëmɛ ‘ka. ‘Sëëdhɛ ‘‘pɛɛn do ‘ö Yesu –ya pö ‘mü =dhɛ ‘’ Mɛ Gbö ’’ –ya –bha ‘tɔbhɔdhe –zɔn, -a –bha ‘gügbɩɩdhɛ ‘ö dho kë -a –bha nu –sü ‘gü =dhɛ ‘‘kpʋngtaadhɛ -bha zadɔmɛ ‘dhö: “ =Ya kë =dhɛ Mɛ Gbö =ya nu- -bha ‘tɔbhɔdhe ‘gü, waa- -bha ‘‘kië -nu =gban, -yö -dhö -ya –bha ‘‘gɔ -gboo –ta. ‘‘Sɛ ‘‘pɛpɛ =gban –dho ‘yaanë -a –kuudhiʋ̈ (Matiö 25:31-32 waa- ‘bha). Yesu –yö -gun mɛ ‘ka –kɔ =gban –ta =dhɛ kwa ‘dhö, ‘‘kɛɛ ‘wɔnyaa –tangga ‘yaa gun- -bha (Eblö 2:17-18). Yö =në- -wɔn ‘gü ‘yö ‘wɔn =gban ‘güma ‘yö ‘dho zadɔ kpengdhö -dhɛ ‘gü. -Yö -së kö Yesu –bha yëkëkɔ bha ‘kwa- daan –a ‘‘piʋ̈, -yö pasü ‘ka –damɛwëëgüsü ‘ka. –Yö ö -bha –kë Zlankasü bha- ‘yaanë, ‘‘kɛɛ ‘yö -dhidha ‘kö -kë -a –bha –kë Mɛ Gbö ‘kasü bha ‘yö- -zɔn. ‘Tɔ bha –yö =dhɛ =dhklɩ ‘ö dho =mɔɔ- -bha ‘ö ‘Zëzëbhömɛ -nu zuë‘‘ –pʋ. Yö -mü =dhɛ ‘mɛ ‘ö- pö Mɛ Gbö kö- -mɛ zuë‘‘ =gban –sü ‘ka ‘‘mɔɔsëëbhmɛ -nu –gɔ. ‘‘Kɛɛ ‘mɛ =kwaa ‘ö -de –zü ‘ö Yesu –ya =kang –kë -yö -kë =kpaɔsü, ‘ö ‘yaa taɔwɔn zaɔ, ‘ö- sü ‘wɔn =dede ‘ka. 4.06 -- Klisi, Ala –wo ‘ö- =tɛni –kë =dhɛ mɛ -dhü ‘dhöMaadu ‘yö -ziö ‘gü -Kwlana ‘gü -gɛnyan ‘gbɛ ‘ka, -a dɔkɔ waa –a ‘tɔ -nu ‘wo Naɔ -së ‘sëëdhɛ ‘gü, kë ‘‘dhʋ̈ kö -yö -bɔ Yesu ‘kamɛ -nu gɔɔbho ‘‘mɔɔsëë ‘‘piʋ̈. ‘Yö -wokpö nu ‘wo gun ‘sëëdhɛ -blɛɛsü ‘gü bha- sü ‘yö ‘bha –nu –da –Kwlana ‘gü kö -wo ö dɔ =dhɛ -Zlan –bha bɔmɛ =dede mü ö ‘ka. Kë ‘‘dhʋ̈ kö -bɔ Yesu ‘kamɛ -nu ‘wo Etiopi waa Yemɛnö -mɛ -nu zuë‘‘ –yö bɔ ö ‘ka, -a –nu –bha –zotandhe ‘gü. Kwa –bhaa ‘ka, kwa –dho dhiang –nu ‘ö -Kwlana –ya sü Biblö ‘gü, =dhɛ Moizö -wo –nu ‘dhö, kö -wa slëë -deewo –a ta –a –nu –bha –Kwlana ‘gü. =Ya kë ‘‘dhʋ̈ kwa –dho –mɔɔ -bha ‘kwa ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu –takun taɔwɔn mɔɔ- -sü -bha kö -wo dhasü -zian =mɔɔ. Maadu –yö ‘‘dhi –bɔ ‘gü -gɛnyan –yiisiö, Zan –bha ‘sëëdhɛ ‘gü, =dhɛ Klisi =në ‘ö Ala –bha dhiang do ‘bha ‘ö ‘dhö ‘‘iin –a -dewo ‘ka (-Kwlana l ‘Imrân 3:39,45,64; al-Nisâ’ 4:171). ‘Yö ‘wɔngüpömɛ -nu ‘wo ‘‘mɔɔsëëbho ‘wo- pö =dhɛ -a pö -sü ‘ö =dhɛ yö =në ‘ö Ala –wo ‘ö- bɔ- ‘ka bha ‘yaa ‘wɔnsë kë -a –nu –bha ‘‘mɔɔsëë -bha –zotandhe –dhɛ ‘yö ‘wo- pö -dhɛ bha- ‘gü =dhɛ Klisi bha –yökë Ala –dewo ‘ö- “ –pëkë ” =në- ‘ka ‘yö -a pö -sü ‘ö =dhɛ “ Ala –de –wo ” bha ‘yii kë ‘gügbɩɩdhɛ ‘ö -gla Yesu ‘gü -a ‘ka. Ala, -bhaa –kë pëgbandamɛ ‘ka –mɛ ‘kasü ‘gü, kë- -pö: ‘Yö -kë -a –kɔ -bha fut (Sourate l ‘Imrân 3:47). –dhɛ bha- ‘gü, ‘‘mɔɔ- -naa ‘wɔngüpömɛ -wa –dɔ =dhɛ -Kwlana –ya –pö =dhɛ Ala –bha –këdhösü bha, -ya –wɔn –a dhɔɔbhaa waa –a faan =në- ‘gü. Kwa –mɔɔ -bha ‘kwa- ‘gü pö- -nu –dhɛ =dhɛ -yö -gun ‘dhʋ̈ Yesu –bhaa ‘ka ‘pö. –Wo ‘ö go –Zlan ‘‘piʋ̈ -yö -gun –a ‘gü ‘pö, -a –bha –kɔmɔɔwɔnbhasü ‘ö ‘‘yuadhi –nu –dhɛbo, Dëmɛ -bha –kë pasü ‘ö mɛ -bhawɔntodhe ‘ka bha- ‘ka, -a –bha –da mɛ -nu –wëëdhɛgüsü, -a –bha ‘gügbɩɩdhɛ ‘ö -ya ‘‘yaan –sü ‘ka. Yesu Klisi ‘gü -wo –kpan tɛawɔn waa gagadede ‘ka pë ‘‘pɛpɛ ‘ö ‘‘yaan ‘ö =sii ‘dhö- ‘gü ‘ö ‘wo atanna –wo ‘gü bha- =gban -bha. Atanna dhɔɔbhaa, -a –bha ‘wɔndɔdhe, -a –bha ‘wɔnsiedhɛsü, -a bha –dhɔ, -a bha –gasitɛ, -a bha zuësɛɛdhɛ, -a zëdhiang –nu, -a –bha ‘‘plüübhowo suu =gban –yö -slɔɔ Yesu =në- ‘gü. –A ‘gü, Zlan –bha ‘‘plüübhowo suu ‘‘pɛpɛ ‘ö ‘dhö -wo =ii waa- amiina. Kö ‘mɛ ‘ö- ‘‘piʋ̈ =dhɛ ‘ö Atanna dhɔɔbhaa dɔ -yö -dhɛga Yesu ‘‘piʋ̈: yö =në kwa dë dhɔbhaa suu =gban ‘dhö =slɔɔ -a ‘gü. Yöö =dede –ya –pö: “ Dhiang –nu ‘a- zë ka –dhɛ, ‘mii kë- ‘sü n –de ‘gü; ‘yö Dë ‘ö-toɛa –kë N ’gü bha, yö =në yë -kë” “ Ma ‘dhöö n Dë ‘dhö yi do” -Kwlanawo bha- ‘dhɛ -gban –dewɔsüka ‘ö mɛ ‘‘yanbhakun bha ‘ö -gban Yesu –bha –kë Zlanwo ‘kasü -bha, Madhi gbö kö -yö kë -Wo ‘ö Tɛawɔn ‘ö zabhomɛsü ‘ka. Tɛawɔn waa zadɔsü =në ‘wo Ala dɔ- -bha. –Wa –slɔɔ -wokpö 34 (-Kwlana Maryam 19:34) ‘gü, =dhɛ Yesu =në -wo ‘wo- pö =dhɛ, Ala pö -wo, ‘ö pasü ‘ka tɛanwɔn waa zagɔyɛsü. ‘‘Kɛɛ ‘wɔngüpömɛ ‘bha –nu –wo –wɩ dhiang ‘‘gʋ̈ngtasü bha- -bha kö -yö kë ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu wɔkɔ ‘ka –a pö -sü ‘ka =dhɛ -wo –nu bha –ya =kɔpiʋ̈ -pë -mü ‘ö ‘wo =bhlëësü. –A –wɔn ‘gü =dede ‘ka –wɔn kësü ‘ka. Klisi –yö, -ziaanwo –Kwlana –bhaa ‘ka, -Zlan –bha Tɛawɔn waa zabhomɛbhasü -yö -bɛnzësü ‘ka (Zan 14:6). –Yö -ziö -wodhiʋ̈loomɛ -ta, -yö atanna –wo ‘ö ‘‘bhɩɩ- -a ‘ka. 4.07 -- Klisi, -zuu ‘ö go Ala ‘‘piʋ̈Dhiang do ‘bha ‘ö go –Kwlana ‘gü ‘ö ‘wɔn –nu ‘wo –gban Klisi –bha –kë Zlan ‘ka –sü zaɔ. ‘Yö sü =dhɛ Klisi –yö -kë -zuu do ‘bha ‘ö go Ala ‘gü =në- ‘ka (-Kwlana al-Nisâ’ 4:171). Dhiang ‘ö bha –ya –zɔn =dhɛ Klisi ‘yii kë mɛbhɩɩdhe ‘‘wɛɛwɛ ‘ka, =dhɛ Maadu waa Moizö -nu ‘dhö, ‘‘kɛɛ Ala –bha –zuu do ‘bha –bha ‘‘glsü -mü. –Tosɛa dëmɛ =në ‘ö -bha –zuu ‘‘tɛɛpü Mdhi ‘gü (-Kwlana al-Anbiyâ’ 21:91; al-Tahrîm 66:12). Isa –yö -zuu ‘ö go Ala ‘gü =në- ‘ka, =dhɛ mɛdhü =dede ‘dhö. ‘dhɛ go –tosɛa kësü ‘ka ‘‘kpʋngtaa yö, ‘yö dho Ala ‘‘piʋ̈ -a zuugü -kwi ‘ka. Klisi, ‘‘mɔɔsɛ ‘gü, ‘yaa mɛbhɩɩdhe ‘‘wɛɛwɛ ‘ka, ‘‘iin –wodhiʋ̈loomɛ ‘ka =dhɛ -a –kpɛɛ -nu ‘dhö, ‘‘kɛɛ Ala –bha –bha –zuu –mü. Maadu –ya ‘wɔndɔ =dhɛ Isa bha ‘mɛ ‘ö ö -de –da ‘mɛ ‘wo –kë ‘‘sɛ -bi ‘ka- -nu ‘‘piʋ̈ ‘yaa –mü. –Zianwo –yö -Zlan gbö ‘ka, Ala bha –Zuu, kö -ya –pö Ala –bha Në do ‘ö -Zuugü - =dhɛ -kɔ ‘ö -kwlana –ya pö- ‘ka –a ‘dhö. ‘Wɔngüpömɛ -wo kë- ‘dhɛ bha- ‘güma ‘‘vaandhö -Kwlana ‘gü =dhɛ -yö kë -zë -nu –gɔ -a pö -sü ‘gü =dhɛ: -yö ‘‘dhʋ̈, Klisi –yö Ala –bha -Zuu ‘ka, ‘‘kɛɛ -yö “-zuu ‘ö -Zlan –ya –da ‘ka” ‘‘kpaan ‘‘wɛɛwɛ! ‘‘Mɔɔsëë -bhaa ‘gü, Ala –bha –Zuu ‘bhaa =mɔɔ- -bha kö -a –bha kësü bha -yö kë =dhɛ -Zlan ‘dhö, yö -mü =dhɛ Ala –bha –zuu ‘‘pɛpɛ ‘wo ‘dhö, =dhɛ ‘‘kië -nu ‘dhö, ‘‘yina yaa –nu, Gabliɛdhö waa –bha =këng- -mɛ ‘wo –kë këpë -nu ‘ka. ‘‘Kɛɛ kwa- ‘wɔndɔdhɛ Klisi –bhɔ Atanna –bha –Zuu’ö -todhʋ̈ ‘ka bha- ‘gü. Dëmɛ -ya –pö -a –dhɛ: “Ü ma ‘Në ‘ka! ‘Ma ü ‘kpɔ =dɛɛ” (‘‘Tan ‘sëëdhɛ 2:7). ‘Gö mü, ‘‘kië Gabliɛdhö -ya –pö Madhi –dhɛ: “ -Zuu ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ -dhö nu ü -ta, ‘yö ‘gügbɩɩdhɛ ‘ö go dhanggü -a ‘‘bin –yö sɔ ü -ta. Yö =në- -wɔn ‘gü, ‘yö ‘në ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ ‘ö dho ‘go ü ‘gü bha ‘wo dho –a –dhɛ Atanna Gbö” (Dhukö 1:35). (Ruhullah); Isa ‘‘dhʋ̈ dosɛng, ‘ö ‘mɛ bhɔ Ala –bha ‘Nii- ‘gü -a ‘ka! Mɔɔsëëbhomɛ ‘waa- dɔ =sua suu ‘dhɛ ‘kö bha- ‘‘piʋ̈ ‘yö ‘wo ‘dhang- bho- ‘‘dhiʋ ‘pödhɛ ‘wo- dhaba –kë bha- ‘gü =dhɛ =ya ‘go Isa ‘gü mɛ ‘bhaa ‘dhö, -gɔtamɛ ‘bhaa ‘dhö kö -yö kë =dhɛ Ala –bha –Zuu ‘dhö. 4.08 -- Klisi, ‘mɛ pö ‘a- -bha ‘ö ‘‘Slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ - -Kwlana –zian ‘gü’Dhɛ ‘wo Klisi bhɔsü -naɔ dɔ, Djibril – ‘ö yöö =dede ‘ö -zuu ‘ö go Ala ‘‘piʋ̈ ‘ö yöö =dede ‘ö bɔmɛ ‘ö ö -dezɔn –a ‘ka =dhɛ -kɔ ‘ö Madhi –ya pö- ‘ka =dhɛ ö -dho ‘në ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ =slɔɔ -a ‘dhö (-Kwlana Maryam 19:19). ‘Wɔn ‘ö yö bha –yö kë ‘wɔngɛnpömɛ -nu ‘gbɛdhɛ ‘gü ‘‘mlüün –bho. ‘Yö- mɛ ‘bha –nu –wa pö ‘‘puu –ta =dhɛ Isa bha ‘në bha –yö ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ ‘ö ‘wɔnyaa ‘yaa- -bha, yö -mü =dhɛ -a –bha bhɔsü bha yö -go –Zlan –bha ‘‘tɛɛwo ‘ö- -piö Madhi ‘gü yö -mü. -Ziö Maadu =keng- -mɛ ‘bha –nu –wa –pö =dhɛ ‘në ‘‘pɛpɛ =gban –bhɔ ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ (‘wɔnyaa ‘yaa- -nu suu ‘gü), ‘‘kɛɛ Sɔtran –a –nu ‘gü - zubhodhiʋ̈, yö =në- -wɔngü ‘yö ‘‘gbɩbɔ -ang bhɔyi ‘ka. Madhi waa Isa ‘‘dhʋ̈ do =në ‘wo dha -Sɔtran –bha –damɛgüsü -gɔ, yö -mü =dhɛ Madhi dhe ‘ö -kë Imranö -bha dhebë ‘ka bha –yö kë Madhi waa ‘ö dheebhang –nu ‘‘kwlang –bho Ala –bha kö -ya –nu –maakë, kö -sɔtran –kɔ ‘ya ‘dho =mɔɔ- -nu -bha (-Kwlana l ‘Imrân 3:36). Klisi –yo –wo –Kwlana ‘gü =dhɛ Ala –wo do ‘bha =në- ‘dhö, -wo ‘ö ‘yii kë -a ‘‘dhi –dhiang ‘ka ‘‘wɛɛwɛ, ‘‘kɛɛ ‘ö- ‘gü -tosɛa –kë, ‘ö -naa ‘bha ‘kö yöö kë -a –bha –tosɛa waa –a –dewo =zinggü ‘yaa gun. ‘Yö -tosɛa –kë, ‘‘mɔɔsɛgü -dhɛ =dede -bha, mɛ dosɛng ‘ö ‘wɔnyaa ‘yaa gun- -bha. –A –bha –tosɛa –yö -gun –a zëdhiang ‘gü zanggata. =Ya kë =dhɛ Klisi –kë ‘wɔnyaakëmɛ ‘ka –be, kö ‘nu =be, -Kwlana –bhaa ‘gü -a –dhɛa –bha =de, kö =y aga ‘nu –yö ‘to ga ‘gü kö -yö dɔ zatotaamasü waa –gogagüsü -gɔ. ‘‘Kɛɛ -Kwana ‘gü, -yö kë -wlüü ‘ö dho Ala ‘‘piʋ̈; ‘yö -tosɛa –kë -a ‘‘piʋ̈ =dhɛ -a ‘‘tɛado ‘dhö ‘yö ‘wo dhiangzë wo ‘ko –nu –dhɛ ‘‘puu –ta. (-Kwlana al-Mâ’ida 5:116). Kö -ya –zɔn =dhɛ ‘wɔn yaa ‘bhaa =mɔɔ- -bha –ya –bha ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ bho- bha –a –gɛn –mü =dhɛ yöö =dede –yö ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ =dhɛ Ala ‘dhö. –Kwlana –ya –dɔ ‘‘puuta =dhɛ Ablamö kë ‘wɔnyaa –kë, Moizö waa Maadu ‘dhö (-Kwlana Ghâfir 40:55; Muhammad 47:19; al-Fath 48:2; al-Marad 110:3). ‘‘Kɛɛ ‘yaa –Kwlana ‘gü, -bɛnzëpë suu =gban –suu =gban ‘gü =dhɛ ‘wɔn –ziaan ‘bhs –yö -zë Yesu –gɔ -dhɛ ‘bha ‘gü ‘ö ‘wo- ‘‘fun kun –a –bha kö -yö bhɔ -a –dhɛyö -sü -bha. Naɔ -së ‘sëëdhɛ ‘gü ‘‘yina yaa –nu –wo Klisi –bha –kë ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ -sü -dɔ: (-Kwlana Ghâfir 40:55; Muhammad 47:19; al-Fath 48:2; al-Marad 110:3). A- -dɔ =dhɛ bhi =në: ‘Ü -Zlan ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ ‘ka” (Makö 1:24; Luc 4:34). Yö -zë ‘gü, Yesu –bha –go gagüsü =në- -zɔn =dedewo Klisi bha –yö ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈. =Ya kë =dhɛ -yö ‘wɔnyaa do –zian –kë, -a zëdhiang ‘gü, -a kewɔn ‘gü, -zotadhe ‘gü ‘‘iin ‘‘yɛɛnwo ‘gü, kö ga –kɔ -dho –mɔɔ -bha. ‘‘Kɛɛ Klisi –go gagü! –Sɔtran ‘yii ‘to- ‘‘gbɩɩ- ‘ka –a –ta. 4.09 -- Klisi, Mɛgɔdhiʋmɛ =dede-Kwlana ‘gü ‘‘dhiyanwo =plɛ =në ‘wo- pö =dhɛ Klisi waa- dhe –wo –kë Ala –bha ‘wɔn ‘‘bin =në- ‘ka ‘‘kpʋngtaa (-Kwlana al-Anbiyâ’ 21:91; al-Mu’minoun 23:50). ‘Yö -wo do ‘bha ‘ö- pö =dhɛ Madhi gbö dosɛng =në gun mɛ -nu -bha ‘wɔn ‘‘bin =në- ‘ka (-Kwlana Maryam 19:21). –Wokpö (ayatun) bha- ‘klɔɔ- -mü ‘zü =dhɛ: -Dhidha ‘‘iin ‘wɔn zɔɔn. Waa Ala ‘tɔ -dakopiʋ̈sü, -yö -kë: Mɛgɔtamɛ. Klisi waa dhe- -a –bha –bhɔ -dhidhagüsü -wɔn ‘gü ‘yö ‘wo- -dhɛ: Ala ‘gü -dhidha. –A –bha –kë -dhidha ‘kasü -bha ‘yii kë -bɔ Yesu ‘kamɛ dosɛng waa Zufö –nu -bhaa ‘ka, ‘‘kɛɛ ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -de ‘pö, budisö -nu, Ɛnduisö -nu waa ‘‘dhɩdhomɛ -nu. Klisi –yö, =deewo, Ala bha ‘wɔn ‘‘bin =në- ‘ka mɛbhɩɩdhe =gban –dhɛ. Yö waa- dhe –wo ‘wɔn ‘‘bin ‘ka dhanggü waa =geebɔɔdhɛ -bha, ‘yö sü =dhɛ -Kwlana –ya –pö -yö Ala –bha ‘wɔn ‘‘bin ‘ka “ mɛ =gban –bhaa ‘ka”, ‘‘kpʋngtaadhɛ ‘ö ya waa- ‘dhɛ ‘ö ‘dhanggü. Klisi në ‘ö -yamɛgɔtamɛ =dede ‘ka, yö sü =dhɛ ‘yii –gɔdhɛ bha- =slɔɔ =klangdhiʋ̈, ‘‘kɛɛ -ya –slɔɔ Ala –gɔ. Isa =në gɔɔn- ‘ö mɛgɔtamɛ =dede ‘ö Ala –ya –ya –a ‘ka. ‘Tɔ ‘kö bha Maadu ‘yii- nu ö -de =dhɛ do, ‘yö sü =dhɛ -wa dë waa- dhe –nu –dɔ. Kwa dɔ Naɔ -së -ta, -wokpö -nu bha kwa- ‘gü -ma =dewɔndhiʋ̈sü ‘ka. ‘Yö sü =dhɛ Yesu –ya –pö: “ Mɛ =kpan N –bha kö =ya =kpan n dë -bha ‘pö”(Zan 14:9). Madhi gbö ‘ö bha =në Atanna ‘ö ‘waa- yö bha- ‘‘blɛɛn- waa- -bha ‘tɔbhɔdhe waa =dhɛpuu dhɛ ‘ka ‘‘kpʋngtaa. –Yö Atanna –bha ‘wɔn zaɔn ‘ka –a –gɛn –mü =dhɛ yöö dosɛng =në ‘ö -dapë suu =gban ‘‘dhiʋ̈ =mɔɔ ‘‘kwëë ‘‘biʋdhö.“ Atanna –yö mɛbhɩɩdhe –da ö -wo ‘ka: ‘Yö- -da Atanna ‘‘bin ‘ka…’’ He has fulfilled the basic aim of the creation: God created man in his own image, in the image of God he created him (Genɛzö 1:27). ‘Ö su yi bha- -bha, mɛ ‘bha ‘yii- pö: ‘Mɛ ‘ö -kpan n –bha, kö =ya –kpan Atanna –bha, kö ‘yii kë Yesu, Zlan gbö ‘ka, yö sü =dhɛ waa wo Dë -wo do, ‘yö -a ‘gü (Zan 17:21-24). –Ya ‘‘piʋ̈ ö kwa slëë- -ta ö -bhɔbha ‘ka. Kwa –bha –fëëwɔnbhasü -gɛn –go kwa këwɔn yaa –nu ‘gü, =dɛ -kɔ =dede ‘ö Pɔdhö -ya pö- ‘ka –a ‘dhö : “ Mɛ ‘‘pɛpɛ ‘wɔnyaakëmɛ ‘ka ‘yö ‘wo ‘‘kansüka Atanna –bha’’ (Romains 3:23). Yesu –ya ‘‘piʋ̈ ‘ö kwa yaadhɛ bho kwa –bha kö -yö kwa zuë‘‘ ‘waanë (1 Zan 3:1-3), kö kwa –bha –tosɛa waa kwa dhiangzë -kɔ -nu –wo kë do. 4.10 -- Mɛ -wëëdhɛyömɛ do, -bha mɛwëëdhɛyösü, mɛwëëdhɛyökɔ-Wo Isa –dhɛ, -Kwlana ‘gü, Ala Mɛ -wëëdhɛyömɛ do (-Kwlana Maryam 19:21). Maadu kë Yesu –bha –dhidha –nu –wɔn –ma, -a –bha ‘‘yanwlümɛ -nu waa =kɛmɛ -nu –kë ‘‘klʋ̈ʋ̈klʋ̈ʋ̈ -kɔ, gamɛ -nu –bo –kɔ, mɛ ‘‘dhaa gbɛ -gba –bhöpë ‘kasü. Maadu –bha ‘ka, Yesu –yö -kë Zlan –bha mɛwëëdhɛyösü -bɔ -ta =në- ‘ka. –Wokpö ‘dhɛ maa- pö ya –yö kë ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu ‘gbɛdhɛ ‘‘muu –bho. –A zuë‘‘ slëëmɛ ‘bha –nu –wa –pö: Ala =në ‘gügbɩɩdë ‘ka, -Zuu ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ =në mɛ -wëëdhɛyömɛ ‘ka ‘yö Klisi ‘dhö mɛwëdhɛyösü ‘ka. Yö =në ‘ö- Dë ‘ö dhanggü -a –gɔpë =bhan ‘dhö- -gɔ. –Zuu do ‘ö -dhɔ ‘ka bha –ya –nu =gban =plɛ ‘gü. –Wokpö ya Alaböwo ‘gü, -a ‘klɔɔ- ‘bha –kë =dhɛ mɛ -ya pö Ala –ya –pö, =dhɛ Madhi gbö ‘ö mɛwëëdhɛyö bha –yö ’’yi ‘gü’’ . ‘Pë -kë mɛ ‘bha –nu ‘wo tɛanwɔn mɔɔ- sië bha ‘wo- dɔ =dhɛ: mɛwëëdhɛyömɛ do ‘ö go yi ‘gü nous (zuësɛɛmɛ ‘ö mɛwëëdhɛyö) bha –yö -kë -a pö -sü ‘ka ‘zü -Kwlana ‘gü =dhɛ Zlan do ‘ö ‘koodhö -yaaga. -A ‘klɔɔ- pö -kɔ suu bha –yö -dhi Maadu –dhɛ -a –gɛn –mü =dhɛ yöö =dede –ya –pö -yö mɛwëëdhɛyömɛ ‘ö go Ala ‘‘piʋ̈ -a ‘ka. ‘‘Kɛɛ zuësɛɛdhɛ bha –yö kë -kë Maadu –bha –tosɛa ‘gü mü =dhɛ ? ‘Wɔnbhokwii –sü waa ‘sëëdhɛ ziizi –nu –lookotasü =në -a –naa ‘tɔng- ‘‘gbɩɩ- ‘wo- saadhia –kë ‘wo –tosɛa –kë bha ‘‘mɔɔsɛgü bha- -bɛnzë -bha. Maadu –gun ‘‘piʋ̈ ‘ö ‘mɛ ‘wo =ziö- =keng- bha- -nu –bha –tosɛa –gɔgban ‘tɔng- bha- -bha. ‘‘Kɛɛ -a ‘tɔng- ‘dhɛ ‘ö ‘dhö waa- -bha saan‘‘ –kwɛɛ, yö -mü =dhɛ mɛ ‘bhaa =mɔɔ- -bha ‘ö ‘tɔng- bha- =bhlëë -ya kö -ya ‘güwɔn =gban kë. =Ya =yɔɔn mü kö ‘‘mɔɔ- -naa ‘tɔng –nh bha kö -wo ‘wɔn ‘‘gbɩɩ– -wɔ ‘‘mɔɔsëëbhomɛ =gban -ta. Maadu –ya –dɔ =dhɛ ‘‘mɔɔsëëbhomɛ =gban –zë -dho ‘‘wokasogümɛ -nu –mü (19:71-72). ‘‘Kɛɛ Yesu ‘yii nu ‘tɔng- dee ‘ka kwa –dhɛ, ‘‘kɛɛ -gasitɛ waa- -mawɔntodhe waa –kɔmɔɔwɔnbhasü kö -wo ‘tɔng- -nu ‘kun, ‘yö- këdhɛ -kë kwa –dhɛ kö ‘kwa kë Zlan –bha ‘në ‘ka ‘yö -tosɛa ‘ö ‘yaa yën –a –gɛn –da kwa =kwɛɛ-. Ala –bha mɛwëëdhɛyösü ‘ö Maadu –bha –tosɛa ‘gü bha –yö ‘‘klʋbhɔdhe, ‘ö- ‘‘dhiʋ̈todhɛ ‘gü ‘ö ‘‘gan –wɔ ‘‘mɔɔsëëbhomɛ =gban –ta. Mɛwëëdhɛyösü ‘ö Yesu Klisi ‘gü, -a yözë, -yö -gasitɛ ‘ö zabhomɛbha ‘tɔngwlögümɛ ‘‘pɛpɛ -dhɛ ‘ö- -nu gba ‘gügbɩɩdhɛ ‘ö dhanggü, ‘ö Klisi –bha ‘tɔng- -bha ‘ö- -kë ‘fɛfɛ - -gasitɛ -kɔ ‘ka =ni. 4.11 -- Klisi -bha -kë kpɛngdhösü bha –a –naa –Kwlana ‘gü mü =dhɛ ?Kwa- -wopö -Kwlana Al Imran ‘gü =dhɛ Isa –yö mɛ kpɛngdhö -nu kpö ‘gü (-Kwlana l ‘Imrân 3:46) waa –Kwlanawo Maryam ‘gü =dhɛ -yö ‘’së’’ (-Kwlana Maryam 19:32). Waa –Kwlanawo al-An'am, =dhɛ Ablamö ‘dhö, Izakö, Zakɔbö, Noe, Davidö, Sadhomɔ, Zɔbö, Zozɛfö, Moizö, Alɔn, Zakadhi, Yaaya (Zan-Bɔyibhaamɛ), Edhi, Isümaɛdhö, Edhize, Zonasö, waa Dhɔtö, Isa –yö =bhöö bha- ‘gü (- pë ‘‘bhluubhluu ‘ö ‘yaa –mɔɔkwëësü ‘ka -) ’’pësë’’ -nu ‘ö- ‘dhodhɛ ‘dhö dhö waa ’’pëkpɛngdhö’’. ‘ö- ‘dhodhɛ ‘dhö ‘dhö. -Kwlana –bhaa ‘ka, -kë kpɛngdhösü waa ‘‘klʋsëdhɛ ‘yii kë =dhɛ kö pö =në ‘yaa- -mɛ -bha, ‘‘kɛɛ -Zlan =në -yö =kɔyɛ ü -bha dosɛng, kö -yö =kɛ ‘‘yɛ ü -bha, kö -yö ‘‘dhiʋ̈sü ü ‘ka, ‘ü kë -tiaandhö kö -dua -Zlangɔsü kë ü -gɔ. ‘‘Klʋ̈sëdhɛ bha Yesu –yö kë- ‘klɔɔ- -pö wlüünë ‘ö gun =naɔmɛ ‘ka bha- -dhɛ: ,, Mɛ ‘bha ‘‘kpʋ ‘aa –së, kö ‘yii kë Atanna dosɛng ‘ka,, (Makö 10:18). Wlüünë ‘ö ‘‘dhʋ̈ bha –yö kë -yö kë Yesu -dhɛ ’’ -Gɔmɛ ‘‘klʋsësü ’’. ‘yö- -yɔɔ ‘ö- bɔ, Yesu –yö -gun ‘‘piʋ̈ ‘ö- pö =dhɛ ‘‘klʋsëdhɛ zë ‘yii ‘go mɛ ‘gü ‘‘kɛɛ kö -ya pö tɛawɔn mɔɔ- -mɛ -nu –dhɛ =dhɛ ‘‘klʋsëdhɛ -zë Atanna ‘gü -pë -mü. ‘Kwa -dhɛga ‘wɔn bha- -ta, kwa -todhʋ̈sü, kö ‘yii kë Yesu ‘ka, ‘ö ‘wɔnyaa ‘yaa- -bha, -wëëmɛ ‘ö ‘kwa –dhiigü ya. Yesu –gun ‘‘piʋ̈ -ya pö ‘nëglɔɔnë bha- -dhɛ kö -ya ‘gü ma kö -ya bho ö ‘‘dhibha =dhɛ Yesu -gun ,, ‘‘klʋ ,, -gun -së -dhɔ ‘ö go Qtanna ‘‘piʋ̈ -a ‘gü. Maadu ‘yii ‘‘wɩ- -bha kö -yö -duɛɛ ‘dhɛ bha- nu Yesu –dhɛ ‘yö -dhɛ mɛ kpɛngdhö ‘‘ do ‘bha ‘‘. Yaa ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu yi dhiang –nu zë sië, yi- -yö -së kö ‘yi ‘dho dhiang –nu bha- ‘ka kö ‘yi- bho mɛbhɩɩdhe –bha ‘‘klʋsëdhɛ -ta kö ‘yi –a wë -ya: Atanna –ta. =ya kë =dhɛ mɛ ‘bha =ya- pö =dhɛ ö ‘‘klʋsëmɛ ‘ka, ‘‘iin ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -tiaandhö -mü ö ‘ka, yi –dho –a –mɛ dhɛɛ‘‘ –da =dhɛ: Ü ‘‘klʋ̈ -yö -së =dhɛ Atanna ‘dhö -ee ? –Yö -dho –a pö abin, kö -ya këdhɛ -kë yi –dhɛ kö ‘yi- -zɔn –dhɛ =dhɛ ‘wɔnyaakëmɛ -a ‘ka, -a –zɔn –sü ‘ka =dhɛ -yö ‘gbëng -gbëng, -zlangüwɔn –bha. 4.12 -- Klisi, -yö =zɔngsü ‘ö kpɛngdhöIsa –gɔwɔn –yö pösüka –Kwlana Maryam ‘gü =dhɛ ,,’’klʋsëmɛ,, ‘dhö -a dhe –wɔn ‘gü, ,,‘‘gbɩɩdhɛ,, ‘bha- -kɔpiʋ̈ (-Kwlana Maryam 19:32). Dhiang ‘dhɛ ‘kö ‘wo bha waa Yesu këkɔ =dede –zë ‘waa bhɔ wo kweë-. Klisi ‘yi ‘mɛ ‘ö =zɔngsü waa kpɛngdhö -a ‘ka, ‘‘kɛɛ ‘mɛ ö pö ‘aa- -bha ‘ö zabhomɛbha yö -mü, -dhɔ ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ ‘ö mɛwëëdhɛyö ‘ö go zlangü =në- pasü ‘ka. Dhiang –nu bha ‘kwa –mɔɔ -bha ‘kwa- ‘bha ‘gbɛ ‘bha –nu yö =slɔɔ -Kwlana ‘gü. Yesu ‘yii kë mɛ ‘‘gbɩɩtabhomɛ ‘ka (jabbar), ‘‘iin –ziömɛtamɛ, ‘‘iin –sɔmɛtamɛ (qahhar), -kɔ ‘ö Ala ‘dhö- ‘ka ‘‘mɔɔsɛgü ‘yö bha, ‘‘kɛɛ mɛ =zɔngsü ‘ö ö -dedhosia. ‘Yii ö -de dhɔɔbhaa –zɔn ‘‘gbɩɩdhɛ -wɔmɛtasü ‘ka. ‘Yii ‘‘dhinaa kë, ‘yii gwlügɔn, =dhɛ Maadu ‘dhö -gɛyan 29 ‘ka. Yesu –ya –pö Piɛdhö -dhɛ: “ Ü -bha –dhaa –da –kpee ‘gü; yö -mü =dhɛ mɛ ‘‘pɛpɛ ‘wo dho –dhaasü -wo –dho ‘to –dhaadhiʋ̈” (Matiö 26:52). Yesu –ya –yö -së kö -yö ga ö -bha mɛ -nu –wɔn ‘gü ‘ö ‘yii- kë kö -yö ö -bha mɛ -nu ‘‘dhiʋ̈dɔ. –Yö -dhɔ -mɛ =dede ‘ka, mawɔntodhe waa –numɛdhɛsü. -yö -nu –wëëmɛ -nu waa ‘‘yuadhi –nu –dhɛ ‘ö ‘yii- kë kö -a –dhɔ -yö =naɔmɛ -nu waa mɛ -tiaandhö =në- kë. –Yö kë- pö: “ –Ka nu n ‘‘piʋ̈ mɛ ‘‘pɛpɛ ‘ö ‘ka sëëbhosü ‘ka ‘ö =kwɛɛgbii- ‘dhö ka –ta, a –dho ‘‘tɛɛpasü nu ka –dhɛ. –Ka ma =kwɛɛ ‘sü kö ‘ka –kɔ ‘kpɔ ma -dhuöwo –gɔ, yö -mü =dhɛ a =zɔngsü ‘ö n zuë‘‘ ‘dhö -së, ‘yö ka ‘nii- -dho ‘‘tɛɛpadhe =slɔɔ, ‘yö sü =dhɛ n-gɔwɔn –së ‘yö n -kwɛɛ -yö ‘föö- ” (Matiö 11:28-30). 4.13 -- Klisi, ‘dhuë- -ya –ta =dhɛ =gban ‘gü-Duɛɛ ‘ö nu –sü ‘ka Klisi –dhɛ -Kwlana ‘gü -a –gɛngodhɛ ‘‘yi ‘ya ‘‘bhʋ̈ʋ̈ tongtongdhö ‘ö go Ala ‘‘piʋ̈ (-Kwlana Maryam 19:31). ‘Sëëdhɛ ‘ö Pɔdhö -ya bɔ Efɛzö -mɛ -nu –dhɛ bha –ya –pö: “ ‘Duëë- -yö ‘kpɔ Atanna ‘ö Dëmɛ Yesu Klisi Dë ‘ka, ‘ö ‘dhuëë- suu ‘‘pɛpɛ ‘ö dhanggü waa –dhɛ ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ -dhɛ ‘gü Klisi ‘gü bha- -bha. ” (Efɛzö 1:3). -Wokpö ‘ö -kwlana ‘gü ‘ö Yesu dɔ =dhɛ ’’ ‘dhuëëmɛ ’’ ‘ka bha –yö ‘wɔnsë -kë ‘‘mɔɔsëëbhomɛ ‘gbɛ =dede –dhɛ Ɛndö waa Pakisitan waa –bɔ Yesu ‘kamɛ waa- -nu –züzümɛ -nu –dhɛ kö -wo bhɛɛ‘‘ Klisi –bha –gwlüdëdhɛ -bha kë ‘‘dhʋ̈ -sü bha- ‘gü kö -ya –nu –bha ‘‘yua –dhɛ bo. -Wokpö bha –ya –zɔn =dhɛ Klisi –mɔɔ -bha ‘ö ‘dhuëë- bho, ‘ö mɛ -dhɛbo, ‘ö mɛ dha, -a –bha gun ‘ö- wo ‘‘kpʋngtaa yö, ‘‘kɛɛ =dɛɛ -depö, ‘ö bo ‘dhosü ‘ka dhanggü, -dhɛ bha- ‘gü -yö ‘dhuëë- -kpɔ mɛ -bha. ‘‘kɛɛ -bɔ Yesu ‘kamɛ -nu ‘wo Aziatikö ‘wii ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -naa ‘wɔn –yɔɔ bɔ, ‘‘kɛɛ ‘yoo- pö- -nu –dhɛ: yi –bha –bhɛɛ ka –wɔngüsü ‘ya yöö ‘dho –dhɛ ‘bha ‘gü, kö ‘kii ka –bha –zotandhe –ya Yesu –zë ‘gü, kö ‘kii ‘go ka –bha ‘wɔnyaagü kö ‘ka- -dhɛ Yesu –gɔ kö -yö ka –bha ‘wɔnyaa –nu –mawɔn ‘to. ‘yö ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu ‘wo –takundhe mɔɔ- sië bha ‘wo- -yɔɔbɔ -a pösü ‘ka: Yi ‘dhang –bho Isa ‘‘dhiʋ̈, Ala bha –zuu ‘ö ö ‘gügla, ‘ö gun ‘‘yua bho sië- ‘ka mɛ -nu –bha kö -yö gamɛ -nu –bö sië. –Yö -mɔɔ -bha ‘ö mɛ -nu –dhɛ bo ‘zü =dɛɛ. ‘Yö sü =dhɛ -yö Ala ‘‘sɔɔ ‘yö ‘dhuëë- kpɔ mɛ ‘‘pɛpɛ ‘wo –nu- ‘‘piʋ̈ -a –nu –bha. =Ya kë ‘‘dhʋ̈, Yesu –yö =bhlëë -ya ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu –dɛɛ ‘wo –nu- ‘‘piʋ̈ -a –nu –bha –zotandhe –bha, ‘yö- -nu –dhɛ bo ‘yö- -nu –takun kö =wa dɔ ‘‘dhʋ̈ng yaa ‘‘dhiʋ̈. –A ‘gü bha –gasitɛ suu =gban –yö mü. Yö =në Atanna –bha ‘gügbɩɩdhɛ =gban –gɛngodhɛ ‘ka. Mɛ -ziaan ‘ö- -bha –zotandhe –kë =dhɛ ‘‘pënnga ‘dhö, kö -yö Klisi –dhɛ -a pö-sü ‘ka: ‘‘ N –wëë -yö ü kë, -yö -dho –kpan kwa Dëmɛ waa kwa dhamɛ ‘ö ‘‘bhɩɩ- –bha mɛwëëdhɛyösü waa ‘dhuëë- ‘‘yi –gɔ -bha. 4.14 -- Isa –yö -bhɔ Adan -bha -ee ?Maadu –zë, -Kwlana ‘gü, -yö -duɛɛ waa ‘tɔ =gaɔ 25 Isa –dhɛ. –Duɛɛ bha- =gban –wo ‘tɔ -loo Madhi gbö -bha ‘ö ziö- ‘ka –wodhiʋ̈loomɛ -nu waa bɔmɛ ‘ö Ala –ya bɔ- =gban –ta. Maadu –bha ‘tɔ -loo Klisi –bha –sü ‘gü bha, ‘wɔn do –gun –a zuë‘‘ ‘‘piʋ̈: kö -yö -bɔ Yesu ‘kamɛ -nu ‘wo- -zuzu –a –nu –lëëbho kö -wo bɔ ‘‘mɔɔsëë ‘ka, kë ‘‘dhʋ kö -ya –zɔn =dhɛ ‘‘mɔɔsëë waa yesu –bhs –wo’ko ‘‘sɔɔ. ‘‘Kɛɛ, kö ‘ya ‘dho ‘wɔnsiö ‘‘mɔɔsëëbhomɛ ‘ö- ‘‘tɛbënu ‘ka bha ‘wo –zoo –kë ‘ö ‘wo go- =këng ‘wo dho Yesu =keng-, bha ‘yö Klisi ‘ö ‘tɔ =loo –bha bha- zësɛka –gɛngban ‘‘mɔɔsëë -ta –sü ‘gü. ‘Dhɛ =ya dhiang zë, Medinö, =dhɛkpaɔyi –yaaga ‘ka evɛkö -nu waa Wadi Nadililan –gwlüdë waa- =kengmɛ 60 ‘wo –bɔ Yesu ‘kamɛ -nu ‘wo Alabö ‘ka bha, ‘yö Maadu ö -bha dhiang =slëë- -ta Yesu –bü ‘gü -a pö -sü ‘ka: “ =Ii, Yesu –yö Adan –bha ‘dhö Atanna ‘‘piʋ̈; Atanna –ya –kë ‘‘sɛbi ‘ka, ‘yö- pö: ‘ -Bhö kë ‘ ‘yö -kë ’’ (-Kwlana l ‘Imrân 3:59). -Wokpö ya ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu –wo ‘‘dhibɔ ‘gü -dhɔkɔdhɔkɔdhö, ‘yö faan –ya –zotadhe ɔ̈ -kë =dhɛ Isa yöö do ‘aa =në bhɔ =dhɛ mɛbhɩɩdhe ‘dhö. Adan, =dhɛ Isa ‘dhö -yö -bhɔ Ala –wo =në- ‘ka; Ɛvö ‘ö go Adan ‘‘sɛnga ‘gü. –Kɔ do bha, Klisi –bha bhɔsü -zë -wɔnmɛkɔnwɔn ‘bha ‘kö yöö kë- ‘gü ‘yaa ‘dhö. Dhiang ‘dhɛ ‘kö bha –bɛndhiʋ̈ -dhiang –mü. Yesu ‘yii kë =bobi ‘ka =dhɛ Adan ‘dhö, ‘‘iin ‘zü Zlanwo do ‘ka =dhɛ Alawo ‘dhö. Yesu –yö -bɔ Madhi ‘gü Atanna –bha Zuu ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ -kɔ ‘ka. Adan waa Ɛvö -wo –pö ‘wɔyaa ‘gü, =dhɛ -kɔ ‘ö -Kwlana –ya pö- ‘ka –a ‘dhö. Yesu, -yö -zë -yö -to ö -kɔ -ta ‘‘puu ‘‘pɛpɛ kö ‘wɔnyaa –tangga ‘yaa- -bha. Adan waa Ɛvö -wo –da ‘wɔnyaagü ‘ö ‘wo- -nu ‘‘piʋ̈kë ‘‘tʋʋdhɛ ‘gü ‘ö ga Atanna ‘ka mü =gbɛɛn. Madhi gbö, yö zë, -yö -tosɛa –kë ö Dë ‘‘sɔɔ, =dhɛ -kɔ ‘ö -kwlana –ya pö- ‘ka –a ‘dhö. Isa ‘yaa =mɔɔ- -bha kö -yö kë =dhɛ Adan ‘ö kë =bobi ‘ka –a ‘dhö, kö Isa bha –yö Zuu go Ala ‘gü ‘ö ‘gügla =në- ‘ka. Biblö -ya –pö -gɛyan ‘gbɛ =dede ‘ka =dhɛ Yesu ö -dekë mɛbhɩɩdhe ‘ka. –A –kë ‘‘dhʋ̈ -sü ‘gü, -yö -gun =dhɛ Adan ‘dhö; ‘güdandhe –nu –ta =dhɛ kwa ‘dhö, ‘‘kɛɛ ‘yii –pö. Yesu kë- -pö -yö kwa dheebhang ‘ka. –Kɔ do bha- ‘gü, -yö Dëmɛ ‘ka, Zlan =dede. –Yö -gun Ablamö waa Davidö suu ‘ka, ‘‘kɛɛ =ya ‘go mü, -yö gun Atanna gbö ‘ka, ‘ö waa ö Dë ‘ö- -nu –kɔ -yö -kë ‘ko =kwɛɛ ‘wɔkëkɔ ‘gü dosɛng. Yesu –yö Zlan =dede waa mɛ =dede ‘ka! ‘Dhangbhodhiʋ̈ ‘dhɛ ‘kö bha –yö -ziö ‘wɔndɔdhe –ta, ‘‘kɛɛ -zuugüwɔn –mü. ‘wɔn’kö bha, kö Zuu ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ -zë ‘yii ka –tapʋ, -ziiwɔn ‘kö bha –a ‘gümadhɛ ‘dhö ‘kë ‘‘gbɩɩ-. –A –kë ‘‘dhʋ̈ -sü bha- ‘gü -yö zue‘‘ =në -sɛa kwa –yayaɔ ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu –wɔn ‘gü, kö ‘wii- Klisi –duɛ =plɛ bha- dɔ. ‘‘Mɔɔsëëbhomɛ ‘dhɛ -ya bhɛɛ‘‘, kö- -yö ‘go ö -bha –zotadhe ‘ö Klisi yaɔ ‘ka bha- –gɔ ‘‘gangü, kö -yö kë -tiaandhö ‘ka =dhɛ =gbɛkiëdhɛ ‘ö go bhɛɛ‘‘ –sü ‘gü -a ‘dhö Zuu ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ -kɔ ‘ka. 4.15 -- Klisi, Ala –bha =dhuëng –mü ee ?-Kwlana ‘gü, kö Yesu –yö tun ‘në ‘ka bha ‘yö ö -dezɔn dhɛ ’’ Ala –bha dhuëng ‘dhö’’ (-Kwlana Maryam 19:31). Maadu –yö =bhlëëbhomɛbha –tɔ ya- -ya Yesu –bha –gɛyan ‘gbɛ =dede ‘ka (-Kwlana al-Nisâ’ 4:172; Maryam 19:93; al-Zukhruf 43:59). Under all circumstances he wanted to eliminate the divinity of 'Isa from the conscience of his Muslims. Maadu –gun ‘‘piʋ̈ ‘ö Yesu –bha –kë -Zlan ‘kasü bha- bho ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu –gɔgü. Bhlëëbho Klisi –bhasü bha –ya –yɔɔ- ‘wɔn ‘ö Ezai –ya pö yi ‘bha ‘ka -a 40-66 ‘gü, ‘ö ‘wɔn ‘ö -gban Atanna –bha yëkëmɛ -bha –a pö. ‘Wɔn ‘‘pɛpɛ ‘ö pö ‘ö -gban ,, Atanna –bha –yëkëmɛ,, bha –yö -dho =mɔɔ- -bha ‘ö- zɔn =dhɛ Ala –bha yëkëmɛ. –A klɔɔ- -mü =dhɛ ,, ‘mɛ ‘wo- -sankë,, bha =ya kwaa ‘wɔnyaa waa kwa –dhii -nu –kwɛɛ ‘sü ‘yö ‘wɔnbhokwagüsü -nu =gban 53:4-12. –Wo bha ‘yii Gbö, -dɔdhübhasü -dhang zë, kë ‘‘dhʋ̈ kö ‘‘mɔɔsëëbhomɛ wo zlanwo bha- ‘güma Fidhipö ‘gü 2:7-11 -Yö ö -kɔ =në -kan ö -dɩ -wɔn "dhiʋ̈, 'yö =dhuëngdhɛ -kwi -da ö -bha, 'yö ö -dɩ -kë mɛ "bhɩɩ- 'ka 'yö nu "kpʋngtaa =dhɛ mɛ "bhɩɩ- -dede 'dhö, 8 'yö ö -dɩ -da "sia-, 'yö ö Dë 'Atanna -wo -ya =bhlëë 'gü -dede wo, 'yö dho 'ö -wɩ ö zë -wɔn -bha, =ya 'to 'nu ga -sü "fië -zë -bha -zianwo 'nu kö- fië- -dhö, "kɛɛ 'yö -wɩ -bha kö -wo ö dɔ "dhü -bha 'yiʋ̈sü 'ka =dhɛ mɛzëmɛ 'dhö. 9 Yö =në- -wɔn 'gü 'yö 'Atanna -ya -gɔ "dhiʋ̈ =wlü 'pö, 'yö dho 'yö- gba -yɛa 'ö =bhlëësü -yɛa =gban "pɛpɛ suu -bha bha- 'ka, 'yö dho 'yö 'tɔ 'ö =bhlëësü 'tɔ suu =gban "pɛpɛ -bha bha- nu- -dhɛ. 10 Kë "dhʋ̈ kö Yesu 'tɔ bha "tɛɛpë suu =gban "pɛpɛ, -wo -kë dhang- 'gü oo, -wo -kë "kpʋngtaa oo, "ɛɛn -wo kë "sɛ =wlöö oo, kö -wo -gɔ 'dho- -dhɛ "sia-, kö -wo zun wo kpiö 'gü -a -dhɛ. 11 Kë "dhʋ̈ kö "dhi =gban "pɛpɛ -wa -dhiang zë yi do 'ka -wa pö Yesu Klisi =në mɛ =gban Dëmɛ 'ka -dede wo tɛan- 'ka, kö kwa Dë 'Atanna 'tɔ -yö bɔ- -ta kö -yö bhɔ.’Nɛɛga =gban, ‘ö yö- ‘ka Maadu –bhaa –bha. 4.16 -- 'Isa – a prophet, according to the Qur'anMaadu, -a –bha faan =gban ‘sü -sü ‘gü kö -yö Madhi gbö kë ‘‘mɔɔsëëbhomɛ ‘ka, ‘yö- -dhɛ -wodhiʋ̈loomɛ (-Kwlana Maryam 19:30), kö yö -zë =gban ‘gü kö =yaa- pö -gɛyan 5 ‘‘sima ‘ka =dhɛ Isa –yö Ala –bha bɔmɛ =në- ‘ka ‘ö -a –wo –glagüsü =në- ‘ka. –A –dhɛ -sü ‘ö -wodhiʋ̈loomɛ dosɛng bha, ‘ö =ziö- ‘gü, kö -ya pö -sü ‘gü =në- wo bha =dhɛ ö ‘kpii- ‘ö =ziö- ‘ka –a –ta, Maadu, -ya pö ö -de –dhɛ =dhɛ -wodhiʋ̈loomɛ -nu =gban –kɔgblʋʋ -mü ö ‘ka bha. Tongtongdhö, Maadu ‘yii ‘‘wɩɩ- -bha kö -yö ö -gɔ ‘dho ‘‘sia- Klisi –dhɛ. -Kwlana –yo ‘‘dhibɔ dɔɔndhö -wodhiʋ̈loomɛ ‘gbɛ ‘gü -Nëngkwëë zii ‘gü. ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -naa ‘sëëdhɛ zii ‘gü -wodhiʋ̈loomɛ ‘ö =mɔɔ 200.000 –wo Ala –bhaa ‘ka, ‘‘kɛɛ -a –nu ‘tɔ ‘yaa ‘dhö ‘sa. –Wodhiʋ̈lomɛ -nu bha –wo –nu Ala -bha ‘wɔn –taɔngsë =në- ‘ka (-Kwlana al-Baqara 2:213; al-An’âm 6:61) ‘‘iin –zobosü zadɔsü ‘ö nu sië (-Kwlana al-Baqara 2:13 ...) ‘yö ‘wo- -nu –sanzë ‘ö ‘wo- -nu zë (-Kwlana al-Baqara 2:61,87,91; l ‘Imrân 3:21,112,113,181,183; al-Nisâ’ 4:155,157; al-Mâ’ida 5:70). –Kwlana ‘gü, Yesu –yö -wɩ -bha, yö -mü =dhɛ -a –bha Zlanwo waa ‘tɔng- ‘sëëdhɛ -wa –pö ‘‘dhʋ̈ (Sourate al-Mâ’ida 5:46). ‘Ö ‘‘dhʋ̈, -wodhiʋ̈loomɛ -tɔ ‘ö nu Isa –dhɛ bha –ya –kë ‘ö ‘kwa =mɔɔ- -bha ‘kwa Klisi -bha =gbɛkiëdhɛ waa Naɔ -së bha- -kë. “ ‘Mii nu kö ‘a- ‘‘dhiʋ̈to, ‘‘kɛɛ kö ‘a- =mɔɔkwëë. Tɛawɔn ‘ka a- -pö ka –dhɛ, dhang- waa ‘‘sɛ -wo –dho ziö-, ‘‘kɛɛ n –wo bha, -a –tangga -ziaan, ‘ö -kë ‘‘yanga ‘ka ‘yaa yöö ‘go- -ta, ‘ö to- ‘ka ‘‘dhʋ̈ ‘ö ‘wɔn =gban =mɔɔ- ‘ka ‘‘kwëë” (Matiö 5:17-18). –Wo ‘ö go Zlanpiʋ̈ ‘ö =gban Isa –bha bha –yö pë ‘‘pɛpɛ ‘ö ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -wa pö =dhɛ -Nëngkëë zii –bha =dhɛ -yö =flüpë ‘ka bha- -gɛn ‘aa ‘dhö. 4.17 -- Yesu –tosɛa –kë Ala ‘‘piʋ̈ klüüdhö-A ‘dhɛ ‘wɔn mɛ kun, Maadu yii Klisi –bha –kë -todhʋ̈sü ‘kasü zaɔ, ‘‘kɛɛ -ya –dɔ -gɛyan =plɛ =dhɛ Ala –ya –wlüü ö ‘‘piʋ̈ (-Kwlana l ‘Imrân 3:55; al-Nisâ’ 4:158), ‘gü =dhɛ -yö ‘tɔbhɔmɛ ‘ka ‘‘kpʋngtaa ‘ö- ‘ka dhanggü ‘yö Ala ‘‘sɔɔ klüüdhö. Maadu –dɔ -tobhɛyangü -dhɛ ‘ka, =dhɛ ‘ö bo- ‘gü pösü ‘ka –bɔ Yesu ‘kamɛ -nu –dhɛ =dhɛ Yesu ‘yyi ga ‘‘dhü -bha, ‘‘kɛɛ -yö ö -de –da =në ‘ö- wo yi ‘gü, ‘yö- pö- -nu =dhɛ ‘yö Ala –ya =wlüü ‘ö dho- ‘ka dhanggü, ‘a ‘‘piʋ̈ mü (-Kwlana l ‘Imrân 3:55; al-Nisâ’ 4:158). –Kwlana –ya –pö ‘‘puu –ta =dhɛ: Yesu –yö ‘‘bhɩɩ-! Ga –kɔ ‘yii =mɔɔ- -bha. ‘Wɔngüpömɛ ‘wo ‘‘mɔɔsɛgü -wo yözë -pö (fatwa do ‘gü) =dhɛ Yesu –yö -dhö Ala ‘‘piʋ̈, -a –dhi ‘ka, -a ‘nii- waa- Zuu ‘ka. –Yö -gwlüdëpö‘ö dhanggü bha- ‘gü, -Yö mɛ do ‘ö =bhlëë ‘dhö- -bha =në- ‘ka. Mɛ ‘bhaa =mɔɔ- -bha kö -yö ‘dhö dhanggü, kö ‘yii bɔ Klisi –zë ‘‘sɔɔ . Pasitëë ‘bha –nu ‘wo ‘‘mɔɔ- ‘ka –wa –pö =dhɛ (wajihun)bha –ya –zɔn =dhɛ Klisi =në kwa –tadhiangzëmɛ ‘ka, ‘‘dhiʋ̈sümɛkamɛ ‘kpii- do waa- -bha bɔmɛ -nu kwa –ta bhlɛɛ‘‘ –mɛ ‘dhö. –Yö -dɔ Ala wëëdhö =dhɛ ‘‘kië Dibrilö ‘dhö, ‘‘kië ‘wo- Sedhibɛn waa Sedhfɛn –nu. ‘Mɛ zadhö loosüka –a –nu =gwing waa ‘mɛ =wa bho- -bha ‘tɔbhɔdhe ‘ka =gblɛɛn bha- -nu –kɔ ‘yii =mɔɔ- -bha, yö -mü =dhɛ Ala –bha –Zuu –mü, ‘yö sü ‘zü =dhɛ ‘wɔnyaa ‘yaa gun- -bha -tosɛa. Maadu –yö -zotadhe ‘gbɛ -kë -bɔ Yesu ‘kamɛ -nu –bha =klangkë -kɔ ‘gü. ‘Yii ‘‘wɩɩ- -bha tongtongdhö =dhɛ waa- Dë -a –nu –bha –gboo –yö do (-Dhɛkpaɔdhia 3.21). –Ya –kë ‘yö =kë -a ‘‘sɔɔ, -a ‘‘sɔɔ klüüdhö -zianwo, Atanna –bha ‘‘gɔgbloo, ‘‘kɛɛ ‘yii –ya –a –bha ‘‘gɔ -gbloo ‘gü. Maadu –dede =në bha =dha: -Yö -wɩ tɛawɔn 90 ‘ö zun- ‘ka- 95 –bha; ‘yo ;- ‘wɔn –dhɛ ‘kö- -gɔ ‘ka, -ya –piʋ̈ta ‘‘dhigbɩɩdhɛ -bha. -Ya –zɔn ‘zü =dhɛ -Kwlana ‘gü =aa, Ala –ya –dhɛ kö ‘‘kië -nu =gban Mikɛdhö waa Diblidhö -wo –bhɛɛ maadu –bhaa ‘ka kö- ‘nii- -yö dha =geebɔɔ -kaso –gɔ (barzakh) (-Kwlana al-Ahzâb 33:56). ‘‘Kɛɛ Yesu –yö ‘‘bhɩɩ-, ‘yöNaɔ -së ‘gü, -yö -bhɛɛ -a –bha =klang –nu –bhaa ‘ka –a ‘bhaa- ‘dhɛ bha- ‘gü. Yesu –yö ‘‘bhɩɩ- ‘ö Maadu ‘ö gasüka! –Kwɛzlan ‘ö- -wɔnmɛkun ‘ö mɛ =plɛ ‘wo –tomɛyaanwɔn –tutuma ‘ö ‘wo- to wo =taama ‘ka bha ‘yö bha! Mɛ =ziö Yesu =ke ng- -dho –tosɛa –kë -bha –dhɛpuudhɛ =slɔɔ! Mɛ =ziö Maadu =keng- kö =ya –da –dhɛtiidhɛ -zian =në- -ta bha. 4.18 -- Klisi waa Ala –nu zëdhiang ‘ö dhanggü-Klawa al-Ma'ida ‘gü bha Ala waa Klisi –nu zëdhiang –slɔɔ mü -a -bha wlüüsü ‘ö dho dhanggü Ala ‘‘piʋ̈ bha- -wɔn ‘gü d’Allah (-Kwlana al-Mâ’ida 5:116-118). ‘Yö Atanna –yö -nudɛɛmɛ dhɛɛkpɔ =dhɛ ‘‘ni yö =në ‘ö- pö mɛ -nu –dhɛ -wo ö ‘sü, yö ‘dhöö ö dhe ‘dhöö kö -wo kë =dhɛ zlan =plɛ ‘dhö Ala ‘‘sɔɔ. ‘Yö Isa –ya pö abin, ‘yö- pö ‘‘mɔɔwo do ‘ö- -nu -gɔ ‘‘gbɩɩ- -a ‘gü (-Kwlana al-Mâ’ida 5:117), ‘‘kɛɛ ‘yii –a ‘klɔɔ- ‘ö -zuugü -a =dede pö. -Yö -së kö ‘wɔn ‘ö -bɛnzësüka –Kwlana ‘gü bha, =dhɛ Klisi =ya bo ‘dhosü ‘ka dhanggü, Ala =në ‘ö zun Klisi ‘‘gblʋʋgü =gbɛkiëdhɛ kë -sü -a –bha =klang –nu ‘wo to –tenë -nu ‘ka bha- -nu ‘‘piʋ̈. Dhanggü -dhiang bha, Ala waa Klisi –a –nu –duɛɛ -yö do (-tɔmɔdhɛ). –Dhɛpuudhɛ ‘ö go ‘wɔn bha- ‘gü -yö ‘‘Tan ‘sëëdhɛ -gɔ 23 ‘gü ‘ö Davidö -ya pö ‘mü =dhɛ: “Atanna =në n –maakëmɛ ‘ka” . –Kɔ do bha- ‘gü, Yesu –ya –pö yö =në ‘ö ‘‘bhlaa –maakëmɛ -së ‘ka ‘ö ö -bha –tosɛa nu ö -bha ‘‘bhlaanë -nu –wɔngü (Zan 10:11). Isa, -Kwlana ‘gü, Ala –bha –bha –duɛɛ ‘kpiidhɛ -ya –gɔ (-Kwlana al-Nisâ’ 4:159). –Duɛɛ ‘kö ‘‘dhʋ̈ bha –a do –ziaan ‘yaa mɛ ‘bha –mɛ ‘bha –gɔ -Kwlana ‘gü tongtongdhö. 4.19 -- ‘‘Dhɛdhɛ -nɔɔdɔsü-Gogagüyi bha –a –dhiangzësü bha- ‘‘suʋ̈ -yö ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu ‘gü, -a –gɛn –mü =dhɛ waa Ala –bha zagɔyɛsü -wo ‘ko =këng-. Klisi –yö, ‘wɔn =dede –kë, ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -naa ‘‘tʋ̈ng –totaama ‘gü, ‘wɔn –dewɔndhɩsü. –A –nu wɔkɔ ‘wo- suna –kë bha –yö -bɛnzësü -gɛnyan ‘gbɛ ‘ka =dhɛ Isa –dhö -nu –deewo, kö -yö Klisi ‘yaɔ- ‘gü see- , kö -yö -bhɔɔ -nu ‘wo ‘‘kpʋgntaa yö bha- -nu ‘gü see-, kö -yö -dɔbhadhü -nu ‘gü see-, kö -yö dhesü -yö ‘në -nu ‘kpɔ. =Ya kë ‘‘dhʋ̈ -a –bhaa –kë ‘wɔndadeegümɛ ‘ka –sü ‘gü, -yö -dhö -gwlüdëdɛkë Ala –bhaa ‘ka –todhʋ̈ ‘ka, -bɔ Yesu ‘kamɛ -nu –lookotasü. =Ya bo yë ‘ö- dɔ- -kɔ ‘ka bha- kë -sü ‘ka, -yö -dho ga ‘wo- -wɛɛbho Medinö, Maadu bun ‘‘sɔɔ. –Yö -dho kë ‘wɔn ‘‘mlümlüsü ‘ö dhö kë -dhɛkpaɔdhi ‘gü -a ‘ka, ‘yö Ala –yö =lɔɔ zadɔsü -totaama -dɔ ‘‘kpʋntaadhɛ -bha –sü ‘ka. –Yö -dho Maadu waa Isa –nu bho ga ‘gü, -Yö -dho –a –nu –ya –ang –bha ‘‘gɔ -gbloo ‘gü kö -wo wo –kɔ -da zadɔ ‘‘kpʋngtaadhɛ -bha –sü ‘gü. Maadu –dho –bhadhi –ya ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu ‘ö ‘wii bhɛɛ‘‘ ‘gbɛ ‘ka, ‘wii mɛ gbaɔ ‘gbɛ ‘ka, –nu –bha, ‘wii gwlügɔn ‘gbɛ ‘ka, ‘yö Isa –yö ‘wɔnbho Zufö waa –bɔ Yesu ‘kamɛ -nu ‘ö ‘wii –da ‘‘ mɔɔsëë ‘gü bha- -nu ‘gü. ‘Wɔn ‘‘mlümlüsü ‘ö -kë Isa –bha gasü kö =ya bo nu ‘bhawo –sü ‘ka –yö pö -sü ‘ka, -Kwlana ‘gü, =dhɛ ’’naɔdɔsü’’ =në ‘dhö: (-Yö -go ‘wɔndɔdhe, -kɔgblʋʋ) –bha ‘‘tʋ̈ng ‘ka, (-Kwlana al-Zukhruf 43:61). -Zlanwopömɛ do ‘ö go Ɛndonezi –sɛ ‘gü, ‘ö gun ‘‘mɔɔ- =klangwopö sië =kangplöödhɛ ‘kpii- do ‘bha ‘gü bha –yö kë- pö: ’’=Ya kë =dhɛ ‘ma- pö ‘a ‘wɔn ‘ö -gban –tosɛta ‘‘dhiʋ̈tosü -bha ‘ö -Kwlana -nu –wa pö bha- -gɛndɔ ‘në -nu –dhɛ, n’‘dhi ‘yaa dɔ- -bha =zinggü -a –gɛn –mü =dhɛ Isa ‘kö faan ‘bhaa- -bha bha –a kë -sü kö -yö nu –deewo –yö Klisi ‘yaɔ- ‘gü see-. Maadu –zë, -wodhiʋ̈loomɛ ‘ö -gwlugɔnmɛ ‘ka, -a –bhaa ‘yaa ‘‘dhʋ̈ ‘wɔn ‘‘sima bha- ‘gü. Ma, -yö n’‘piʋ̈ ‘nu =dhɛ ‘a –kpan Maadu –bha kö -yö -gwlü ‘‘klëng ‘ka ‘nu –dhɛ bha- ‘gü, Madhi gbö -zë zian ‘gü. -A –kë ‘‘dhʋ̈ -sü ‘gü, ‘yö ‘a- pö n –de –dhɛ =dhɛ ‘dhɛ kë =dhɛ Klisi =ya ‘go dhaggü, -yö -së kö ‘a n –de baa- -a nu –sü -gɔ -wa. “ –A –dhɛa –bha ‘wɔn –nu ‘ö- pö kö ‘a ‘‘tʋ̈ng kë -a –nu ‘gü, ‘pë ‘ö- pö =dhɛ -yö kë waa- ‘dhɛ ‘yaa- dhɔɔbhaa ‘ka ’’. Kë ‘‘dhʋ̈, =klang ‘ö ‘‘mɔɔsëë -ya pö ‘ö -gban Klisi nu sü -bha bha –yö ‘‘dhiʋ̈ -sü n’ka Naɔ -së waa –gogagümɛ bha –loobhasü -bha, -a –wo ‘gü. Dɛɛ, ma –kë -bɔ Yesu ‘kamɛ tantansü ‘ka –sü ‘gü, yö =në tɛanwɔn ‘ö -gban Yesu Klisi nu –su –bha –a –dhiang zë. 4.20 -- ‘Më ‘yaa Isa –gɔ -Kwlana ‘gü?‘Wɔnkaankwëë ‘‘tʋ̈ng ‘ö ‘kwa dɔ- ‘ka =dɛɛ ya, -a –dhɛ ‘yaa- -bha kö ‘kwa kwaa kwa –de –zü ‘tɔ ‘‘gblʋ̈gblʋ̈ ‘‘iin ‘tɔ =bhlëësü -nu ‘ö -kwlana –ya –ya Yesu bha ‘ö ‘kwa –da ‘‘piʋ̈, ‘‘kɛɛ ‘kwa- ‘sü kwa –gɛngbanta ‘dhö kwaa- ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu kö kwa dhiang –nu zë sië naɔ -së -dɔ -nu –gɔ -sü ‘gü, kö ‘kwa ‘dho- -nu ‘ka Naɔ -së bha- ‘güma sü ‘‘pɛan ‘‘piʋ̈ =në- wo. Klisi ‘ö Kwlana ‘gü bha –kɔmɔɔwɔnbhasü ‘yaa- -gɔ kö -yö ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu zuë‘‘ slëë- kö -yö nu- -nu ‘ka –go ‘wɔnyaagüsü ‘gü kö -wo bhɔ -deewo. –A –dhɛa –bha kö ‘kwaa- ‘wɔndɔ =dhɛ, -Kwlana ‘gü bha –duɛɛ suu ‘‘pɛpɛ ‘ö -kë ‘gügbɩɩdhɛ waa- -kɔmɔɔwɔnbhasü ‘ka bha ‘ya Klisi –gɔ mü. –Kɔ do bha- ‘gü, ‘waa –kpan –zianwo kwa dha ‘‘saa- ‘ö ‘‘dhübha –bha bha- ‘‘gblʋʋ -bha, kö -yö kë ‘‘saabhomɛ -gɔmɛ -wɔn –bha. –A –bha –gogasüsü waa –Zuu ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ nu –sü -bha pantecɔtö -nu bha waa- -dhiang ‘bha zë -Kwlana ‘gü. Yö =në- -wɔn ‘gü ‘yö Klisi ‘aa dɔ -sü ‘ka =dhɛ “ –gogagümɛ waa –tosɛa ‘dhö ” ‘zü =dhɛ =dheglizë -gɔ ‘dhö, ‘‘iin =dhɛ dhegɔndë ‘dhö. –Bɔ Yesu ‘kamɛ -nu këwɔn –yö -bhɔ ‘gbaandhö Klisi –bha waa –Zuu ‘‘slʋ̈ʋ̈slʋ̈ʋ̈ waa =dheglizë ‘güwɔn –nu ‘dhö bha, ‘yaa ‘‘mɔɔsëëbhosü -bha –zotadhe ‘gü. Yö =në- -wɔn ‘gü ‘yö -a –dhɛ ‘yaa- -bha kö ‘tɔ -nu ‘ö -Kwlana ‘gü Klisi –bügü bha =dhɛ =zoyödhɛ -pë ‘dhö kö ‘kwa- -dhiang zë -Zlanwogü. 4.21 -- Klisi, -gwlüdë gbö ‘ö flëëbhodhe -da‘Wɔn ‘ö mü yö -mü =dhɛ ‘tɔ -nu ‘wo- nu Yesu –dhɛ Biblö waa –Kwlana ‘gü bha –a –zɔnkwësü ‘gü bha ‘yaa –mü -a kë -sü kö ‘kwa- ‘‘slë =slɔɔ kö -wokpö –nu bha- ‘gü kö ‘pë bɔmɛ -nu wo- pö mɛ -nu –dhɛ kö -wa dɔ -a –nu –bha –dhiang –zë ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -nu –dhɛ -sü ‘gü, ‘‘iin ‘zü ‘wɔn ‘ö -gban Klisi –bha kpɛngdhö, -kɔ ‘‘pɛɛn =plɛ bha- ‘gü. Maadu ‘yaa gun ‘‘wɩ sië- -bha kö -ya ‘güma =dhɛ Madhi gbö =në ‘ö gun flëëbhomɛ ‘ka. Yö, ‘‘mɔɔ- ‘‘sɛ -naa -wodhiʋ̈loomɛ, ‘Ö ö -de =zɔn =dhɛ -gwlüklëë ‘dhö. =Yɔɔn –gbloo –ya –kɔ -bha. Klisi –bha –toagbɩɩkasü waa- -tingdasü bha –a ‘‘dhia –yö ma Maadu ‘gü. Yö =në- -wɔn ‘gü ‘yö pösü ‘ka -kwlana Maryam: “ ‘Flëëbhodhe –yö n –ta, ‘ö sü n bhɔyi –bha, ‘ö zun n gayi –bha, ‘ö dho- ‘ka yi ‘a dho ‘go- ‘ka gagü -a –bha’’ (-Kwlana Maryam 19:33). ‘Ö sü -a bhɔyi –bha, ‘ö yö -a gasü waa- -gogagüsü -bha, Ala –bha ‘‘klʋ̈sëdhɛ bha –yö =loo –sü ‘ka Madhi gbö -ta. Klisi =ya ‘flëëbhodhe –mlɛɛ -da mɛbhɩɩdhe waa atanna –nu =zinggü. –A ‘yaɔ -nu –dhɔ -ya –kë ‘yö -dhi –a –dhɛ kö -yö ö -de nu –a –nu –wɔngü, ‘ö ‘yii- -nu zë, ‘‘kɛɛ kö -mɔɔ -bha ‘nu =be. Yesu –yö -gun dhɔngsü ‘ö- zuë‘‘ ‘dhö gun –së. ‘Yii pö -wo ö dhɔɔbhaawɔn kë ‘‘gbɩɩdhɛ ‘ka. –Yö -to –a ‘‘gbɩɩ ‘ka –a –bha –zotandhe =në- -bha, -a –bha zuësɛɛdhɛ, waa- ‘‘tʋ̈ngkëgüwɔn. ‘Go mü, waa- ‘tɔbhɔsü, ‘yö ‘‘mɔɔsëëbhomɛ ‘wo- -zuö -ta ‘zü =dhɛ: “ ‘flëëbhodhe –yö kë- -ta ”. ‘Yö- -zɔn =dhɛ Yesu =në ‘flëëbhodhe –damɛ ‘ka. Dhiang bha ‘‘mɔɔsëëbhomɛ -wa –pö ‘pö -wodhiʋ̈loomɛ ‘‘wɛɛ ‘bha –nu –bha. ‘‘Kɛɛ ‘mɛ ‘wo bha –wo ‘flëëbhodhe –slɔɔ Ala ‘‘piʋ̈, -mɔɔgüsügü, ‘sa kö Klisi =në ‘flëëbhodhe –gɛngodhɛ ‘ka. –Ya –pö Naɔ -së ‘sëëdhɛ ‘gü =dhɛ: “ ‘Ma ‘flëëbhodhe nu ka –dhɛ, ‘Ma ma ‘flëëbhodhe nu ka –dhɛ. Ma –zë, ‘mii- nu =dhɛ ‘‘kpʋngtadhɛ -ya nu. Ka zuë ‘ya ‘dho ‘‘muubho ‘ö dɔ -gbɔngdhö” (Zan 14:27). –Ya ‘‘piʋ̈ ‘ö ö -bha =klangdhiʋ̈ -nu kë ‘flëëbho –mɛ -nu ‘ka. This is eternal life, 4.22 -- Isa ‘tɔ waa- -duɛɛ 25, Madhi gbö ‘ö -Kwlana ‘gü
4.23 -- ‘Tɔ =bhlëësü 50 ‘ö Klisi –bha Biblö ‘gü
These 35 names and titles of Jesus Christ were chosen from His 250 names and titles in the Bible (according to the German translation of Dr. Martin Luther). This list is subject to change, since there will be differences in frequency according to different translations. 4.24 -- DHƐƐKPƆ -NU-A wopömɛ -nu! =Ya kë =dhɛ ‘ka ‘sëëdhɛ -be ya- daan’’ =dedewo, ka –dho =mɔɔ- -bha ‘ka dhɛɛkpɔ -nu ya- -nu –yɔɔbɔ -bhaasü ‘ka. Mɛ ‘’ʋʋ mɛ ‘ö dhɛɛkpɔ -nu ya- 90% -yɔɔbɔ ‘sëëdhɛbe ‘’sueisiö ya- ‘gü, -dho =mɔɔ- -bha ‘ö- =trɔɔn ‘’sëëdhɛ ‘ö: DAANPË -Yö =dhɛ faandɔwo ‘ö dho Yesu –bha bɔmɛ -nu ‘wo dho kë ‘diaa’’ –nu ‘’piʋ̈
Every participant in this quiz is allowed to use any book at his disposition and to ask any trustworthy person known to him when answering these questions. We wait for your written answers including your full address on the papers or in your e-mail. We pray for you to Jesus, the living Lord, that He will enlighten, send, guide, strengthen, protect and be with you every day of your life! Yours in His service, Abd al-Masih and his brothers in the Lord Send your replies to: GRACE AND TRUTH or by e-mail to: info@grace-and-truth.net |