Previous Chapter -- Next Chapter

Nkọwa okwu

Otite mmanụ: Lee Mesaịa. Ndokwa nke onye-amụma, onye nchụ-aja na eze, gụnyere itinye ma ọ bụ te mmanụ, dịka e gosiri na Akwụkwọ Nsọ.

Aramaic: Asụsụ Semitic metụtara Hibru na Arabic, asụsụ obodo Jizọs.

Beelzebọb: Aha a ma ama maka Setan, onye isi nke ndị mmụọ ọjọọ.

Baịbụl: Lee Ihe Odide Ntụkwasị 1.

Calvari: Ugwu dị ná mpụga mgbidi Jeruselem nke a kpọgidere Jizọs Kraịst n’obe.

Ọchịagha: Otu onye agha Rom na-elekọta otu narị ndị agha. Lee ndị Rom.

Kraist: Lee Mesaịa.

Ọgbụgba ndụ: Kọmpat ma ọ bụ nkwekọrịta n'etiti akụkụ abụọ. Akwụkwọ Nsọ na-ekwu maka ọgbụgba-ndụ dị n'etiti Chineke na Noa (Jenesis 9:9-17), Chineke na Abraham (Jenesis 17) na Chineke na ụmụ Israel site n'aka Moses (Ọpụpụ 19:4-6). Dị ka ndị amụma gosiri (Deuterọnọmi 18:15-18 na Jeremaịa 31:31-34), Chineke na ihe a kpọrọ mmadụ mere ọgbụgba ndụ ikpeazụ site n’aka Jisọs Mezaịa ahụ na àjà Ya.

Mpụ ahụ: ịchụpụ mmụọ ọjọọ. Nchụpụ Ndị Kraịst na-ajụ ime anwansi na usoro anwansi, ma na-arụ ọrụ naanị n'aha Jizọs Mesaịa ahụ.

Nna, Nna nke Eluigwe: Chineke bụ Onye: Okike anyị na anyị bụ ndị odibo Ya. Chineke kọwara dị ka “Nna nke eluigwe” na-egosipụta ịhụnanya Ya n’ebe anyị nile nọ, ọchịchọ Ya ịzọpụta anyị ka anyị bụrụ ụmụ Ya, na nrube isi ọ na-atụ anya n’aka anyị. Lee isi nke 8.

Ememme Ngabiga: Lee Ememme Ngabiga.

Ndị Jentaịl: Ndị na-abụghị ndị Juu na mba.

Oziọma: ““Ozi Ọma”, sitere na okwu Grik “Euangelion” (Bekee: “Evangel”). Okwu Arabik bu “Injil” sikwa na “Ozioma” nweta; ya mere, Injil nke ‘Isa al-Masih, ya bụ, ozi-ọma nke Jizos Mesaịa ahụ. Jizọs n’onwe ya bụ ozi ọma ahụ ma na-ekwusa ozi ọma ahụ, ozi ọma Chineke nke ịgwọ ọrịa na nzọpụta. Enwere naanị otu Oziọma (Injil), Jizọs Mezaịa ahụ, na akụkọ ndekọta anọ nke akaebe nke Oziọma n'aha Matteu, Mak, Luk na Jọn.

Ndị Herọd: Otu ndọrọ ndọrọ ọchịchị hiwere na-akwado usoro eze Herọd na Palestine. Ha so ndị Farisii na ndị Sadusii emegide Jizọs.

Oriri Nsọ (Nri Anyasị nke Onye-nwe, Oriri Nsọ): Nri anyasị nlegharị anya nke Jizos Mesaịa ahụ ya na ndị na-eso ụzọ Ya tupu e jide ya na ịkpọgide ya n’obe bụ akara ọgbụgba ndụ ọhụrụ nke Chineke na ndị Ya site na Mesaịa ahụ. Kemgbe ihe omume a Ndị Kraịst na-eme ememe Oriri Nsọ mgbe nile iji na-echeta ịhụnanya Chineke nwere n’ebe ha nọ na àjà Ya nke Mesaịa ahụ. Lee Mak 14:12-25.

Mmụọ Nsọ (Mmụọ nke Chineke; Mmụọ nke Jizọs; Mmụọ nke Eziokwu): Akwụkwọ Nsọ na-ezokarị aka na Mmụọ Nsọ nke Chineke, ọnụnọ ya na ike Ya. Mụọ Nsọ na-eduzi ndị Chineke na ndị ndu ha, ma na-akpali ndị amụma Ya. Mmụọ Nsọ nọgidere na-enye Mesaịa nke Chineke ike, Okwu Ya na ọrụ Ya. A na-akpọkwa ya Paraclete, onye na-akwado na onye inyeaka. Mụọ Nsọ ekwesịghị ịbụ mmụọ ozi Gebriel (Jibril).

Israil: Aha ọzọ nke Jekọb (Ya'qub), nwa Isaac (Ishaq), nwa Abraham (Ibrahim); ya mere kwa “Ụmụ Israil”, ndị nna ochie nke ebo nile nke Israel na mba Israel. Jizọs sitere na nwa Jekọb, Juda, ebe aha ya bụ "ndị Juu".

Jerusalem (al-Quds): Obodo nsọ nke Israel nwere temple nsọ nke Chineke (haikal).

Jizos (‘Isa): A na-akpọ Jizọs “Jizọs” “n’ihi na Ọ ga-azọpụta ndị Ya na mmehie ha” (Matiu 1:21). Maka Jizọs dị ka Mezaịa, hụ Mesaịa.

Jọn: Ọ bụ onye na-eso ụzọ Jizọs na onyeozi Jizọs, bụ́ onye e kwuru na ọ bụ ya bụ ihe ndekọ nke Oziọma nke anọ n’Agba Ọhụrụ.

Jọn Baptist (Yahya ibn Zakariyya): Jọn Baptist bụ onye amụma na karịa onye amụma, dịka Jizọs siri kwuo. Ọ na-akwadebere Jizọs Kraịst ụzọ. E kwesịrị ime ka Jọn Onye Na-eme Baptizim dị iche na Jọn, onye na-eso ụzọ Jizọs na onyeozi Jizọs.

Job (Ayyub): Lee akwụkwọ Job na Baịbụl. A na-echeta Job karịsịa n'ihi ndidi ya na ntụkwasị obi na-adịghị ada ada o nwere n'ebe Chineke nọ, ọbụna n'ọnọdụ ndị kasị sie ike.

Alaeze Chineke (Alaeze Eluigwe): Ọchịchị ebighị ebi na nke eze ma ọ bụ ọbụbụeze nke Chineke dị iche na ala-eze nke ụwa a. Alaeze Chineke na-abịa mgbe e mere uche Chineke n’ụwa. Ala-eze Chineke na-adigide, mgbe ala-eze nile nke ụwa na-agabiga. Jizọs kwuru, sị: “Burunụ ụzọ na-achọ alaeze Chineke na ezi omume Ya.”

Iwu nke Mozis (Torah, Tawrat): Akwụkwọ ise mbụ nke Akwụkwọ Nsọ; ọ na-achịkwa ndụ okpukperechi, omume na ọha mmadụ nke mba Izrel.

Kufr: okwu Arabic nwere ihe yiri "nkwulu".

Lent: Oge nke ụbọchị iri anọ site na Ash Wednesday ruo Ista Eve nke Ndị Kraịst na-etinye aka n'ekpere, ibu ọnụ na nchegharị na ncheta nke ụbọchị iri anọ nke Mesaịa ahụ n'ime ọzara dịka nkwado ya maka ije ozi ya na nhụjuanya na ọnwụ ya n'obe. maka nzọpụta mmadụ. Ash bụ akara nke nchegharị.

Jehova, Onyenweanyị (Onyenwe anyị): Mmadụ ga-amata ọdịiche dị n’etiti iji aha a na-ekwu banyere Chineke na n’ebe ụmụ mmadụ nọ. Ọ bụ aha pụrụ iche nke nsọpụrụ na ịdị ebube na-ekwu banyere Chineke (Onyenwe anyị). Mgbe e dere ya n’isi mkpụrụ akwụkwọ (ONYERE) ọ na-akọwa aha Hibru mbụ nke Chineke Izrel, “Yahweh” ma ọ bụ “Jehova”. N'ihi na aha a dị nsọ, ndị Juu anaghị eji ya eme ihe na ndụ kwa ụbọchị. Ndị Kraịst esorowo ndị Juu mee omume a. N'izo aka n'ebe mmadụ nọ, ọ (Onyenwe anyị) nwere ike ịpụta naanị "nna ukwu" ma ọ bụ "nkà".

Mesaịa (Grik “Christos”; Bekee “Kraịst”; Arabic “Masih”): Okwu Hibru nke pụtara “Onye E Tere Mmanụ,” onye Chineke nọgidere na-ekwe nkwa site n’ọnụ ndị amụma Ya n’ime Akwụkwọ Nsọ. E mezuru nkwa ndị a n’ime Jizọs mgbe ọ bịara n’ụwa a iweta Alaeze Chineke site n’ije ozi ya nke ikwusa ozi ọma, ozizi na ọgwụgwọ, na karịsịa site n’ahụhụ Ya, ọnwụ ya n’obe na mbilite n’ọnwụ ya site na ndị nwụrụ anwụ. Dị ka Mezaịa ahụ, a makwaara Jizọs dị ka “Nwa Devid”, “Nwa nke Mmadụ”, Onye Amụma, Onye Nchụàjà na Eze, nke Alaeze ya bụ Alaeze ebighị ebi. Lee Nwa nke Mmadụ.
N'oge Jizọs, ndị Juu na-atụkarị anya Mesaya ga-achụpụ ndị ọchịchị Rom ma weghachi onwe ha ike. Na mba ahụ, bụ́ Izrel, Mesaịa ahụ ga-achị Rom na mba ndị ọzọ kama ịbụ onye ha na-achị. Alaeze Mezaịa ahụ ga-abụ nnọọ alaeze nke ụwa a.
Otú ọ dị, Mesaịa ahụ kwusiri ike n’ụzọ doro anya na Alaeze Chineke abụghị alaeze nke ụwa a. Ọ bịara iguzobe Alaeze Chineke, ọ bụghị Alaeze Izrel ma ọ bụ alaeze ọ bụla ọzọ nke mmadụ. Ọ bịara ịnapụta ndị mmadụ n’aka Setan nakwa n’ọchịchị Setan n’obi ha. Ọ bụ ndị Chineke na-eje ozi Chineke, o gosipụtara ya, o gosipụtara ya, ka a na-eje ozi. Ya onwe ya abịawo “ọ bụghị ka e jeere ya ozi, kama ka o jee ozi na inye ndụ Ya ka ọ bụrụ ihe mgbapụta maka ndị mmadụ” (Mak 10:45). N’ihi ya, ọtụtụ ndị Juu na ndị ndú ha jụrụ Jizọs dị ka Mezaịa ahụ.
Ebe ọ bụ na a na-aghọtahie ọdịdị nke ọbụbụ Mesaịa ahụ nke Jisọs n’ụzọ dị mfe ma na-akọwahie ya, Ọ na-agwakarị ndị mmadụ ka ha gbachie nkịtị banyere ihe O mere na onye Ọ bụ. Ọbụna ndị na-eso ụzọ ya ghọtara n'ezie nanị mgbe o bilitesịrị n'ọnwụ. Ọchịchị Mezaya nke Jisọs, nke pụrụ iche n’ọdịdị ya ma dịkwa iche na ọdịdị nke ọchịchị nke ụwa a, wepụtara oge iji ghọta, banye n’ime ihe karịrị uche n’ime obi, iṅomi…. Leekwa isi nke 2C.
N'otu aka ahụ, ọ bụ ezie na ndị mmụọ ọjọọ nwere ike ịmata Jizọs ma ghọta onye Ọ bụ dị ka Mezaịa, Jizọs achọghị ịgba akaebe ha.
Site na Qur’an ndị Alakụba, ghọtakwara na Jizọs bụ Mesaya ahụ. A na-atụ anya na akwụkwọ a ga-enyere ha aka ịghọtakwu ọtụtụ nkwa Chineke kwere site n’aka ndị amụma Ya izite Mezaịa ahụ, atụmatụ na nzube Ya ime ka Jisọs bụrụ Mezaịa ahụ, na ihe ọbụbụ Mezaịa Jisọs pụtara n’ezie. Lee ihe odide ntụkwasị 3.

Agba Ọhụrụ: Lee Akwụkwọ Nsọ, Ihe Odide Ntụkwasị 1.

Agba Ochie: Lee Akwụkwọ Nsọ, Ihe Odide 1.

Ubochi Nkwu: Nkwu tupu Ista nkwu mgbe ndị na-eso ụzọ Jizọs ji alaka nkwụ nabata Jizọs ka ọ na-abanye na Jerusalem n'elu ịnyịnya ibu.

Ememme Ngabiga: Akwa ememme ụmụ Izrel a na-eme kwa afọ chetara otú Chineke si n’aka Mozis napụta ha n’ịbụ ohu n’Ijipt. Ọ bụkwa ya mere ememe ọgbụgba ndụ dị n’etiti Chineke na ụmụ Izrel. Ọ bụ n’oge Ememe Ngabiga ka Jizọs na ndị na-eso ụzọ ya mere nri anyasị ikpeazụ ya. Lee udo dị nsọ.

Ndị Farisii: Otu okpukpe ndị Juu a ma ama kpebisiri ike idebe Iwu Mozis, ọ bụrụgodị na o nwere ihe mgbochi ndị ọzọ. Ha kweere na ndị mmụọ ozi na n’ọnwụ nke ndị nwụrụ anwụ. N'ozuzu ha megidere Jizọs n'ihe gbasara ụbọchị izu ike, ịdị ọcha na otu ụzọ n'ụzọ iri. Ka ha na-echere ọbịbịa nke Mesaịa ahụ, Ọkpara Devid na mweghachi nke alaeze Eze Devid, ha jụrụ Jisọs dị ka Mezaịa ahụ. Ma ụfọdụ n’ime ha kwadoro Jizọs ma nakwere ya dị ka Mezaịa ahụ.

Onye Nchụ-aja, Onyeisi Nchụ-aja: Ụmụ Erọn (Harun), ụmụ Livaị, otu n’ime ụmụ Jekọb (Israil). Ha na-ahụ maka nlekọta ụlọ nsọ na ịchụ àjà na ememe okpukpe ndị ọzọ. Nnukwu Onye Nchụàjà jere ozi dị ka onyeisi nchụàjà na onyeisi oche nke kansụl kacha elu (Sanhedrin) nke ndị Juu.

Rabbi: “Onyenwe m”, aha nkwanye ugwu maka ndị nkuzi okpukperechi. "Rabboni" bụ ụdị ọzọ nke otu okwu ahụ.

Onye mgbapụta: Onye na-azụta nnwere onwe nke onye e mere ohu. N’ime Akwụkwọ Nsọ, Chineke na-agbapụta anyị bụ́ ndị mmehie na ọnwụ mere ohu, na ndị bi n’okpuru ike na ọchịchị Setan na ike nile nke ihe ọjọọ n’ụwa a. Ọ na-eme nke a iji kpugheere anyị ọnọdụ anyị onwe anyị na ịhụnanya dị ukwuu Ya n’ebe anyị nọ. Ọ na-emere onye ọ bụla n’ime anyị nke a site n’aka Jizọs Mezaịa “Onye gbapụtara m, bụ́ ihe e kere eke furu efu na nke ikpe mara ikpe, zụtara m n’aka mmehie nile, n’ọnwụ nakwa n’aka ekwensu, ọ bụghị n’ọlaedo ma ọ bụ ọlaọcha, kama ọ bụ site n’aka ya. Ọbara Ya dị oke ọnụ ahịa na nhụjuanya na ọnwụ na-emeghị ihe ọjọọ - ka m wee bụrụ nke ya wee bie ndụ n'okpuru ya n'alaeze ebighị ebi ya". (Martin Luther)

Ndị Rom: Ruo afọ ụfọdụ tupu Jizọs achị nakwa n’oge Jizọs, ndị Rom na-achị ndị Juu. Onye ọchịchị Rom, bụ́ Pọntiọs Paịlet, bụ onyeisi oche ikpe e kpere Jizọs. Ndị Rom na-akpọkarị ndị gbara izu ndọrọ ndọrọ ọchịchị n'obe. Ndị ndú ndị Juu kwusiri ike na ebe ọ bụ na Jizọs kwuru na ya bụ Mezaịa ahụ, n’ihi ya, ọ bụ eze, na Ọ bụ ihe iyi egwu nye ọchịchị Rom, o kwesịkwara igbu ya.

Ụbọchị izu ike: Satọde, ụbọchị nke asaa nke izu, nke Chineke wepụrụ n'ime iwu Moses dị ka ụbọchị ezumike na ofufe. žm Israil we gua ubochi ahu site na odida anyanwu rue odida anyanwu, ya mere, ubochi izu ike sitere na Friday dara anyanwu rue ubochi Satọde. Esemokwu dị n’etiti ọtụtụ ndị Juu na Jizọs lekwasịrị anya n’iwu ziri ezi nke ọgwụgwọ Jizọs gwọrọ ndị mmadụ n’Ụbọchị Izu Ike. Obere oge ka Mesaịa ahụ si n’ọnwụ bilie na nraranye nke ọgbụgba ndụ ọhụrụ site na Mezaịa ahụ, ndị na-eso ụzọ Jizọs malitere ife ofufe n’ụbọchị mbụ n’izu (Sunday) n’ememe nke mmeri ya n’ebe mmehie na ọnwụ nọ n’ụbọchị ahụ.

Ndị Sadusii: Obere òtù ndị Juu na-achị achị nke kpalitere mmetụta dị ukwuu n’okpukpe na ndọrọ ndọrọ ọchịchị n’ebe ọha mmadụ ndị Juu nọ. Ha natara naanị akwụkwọ ise mbụ (Torah) nke Baịbụl. Ha jụrụ ịdị adị nke ndị mmụọ ozi na mbilite n’ọnwụ nke ndị nwụrụ anwụ. N’oge Jizọs, o yiri ka hà na-achị ndị kansụl kacha elu nke ndị Juu (Sanhedrin) nakwa òtù nnukwu onye nchụàjà.

Ndị Sameria: Ha kwetara na Ebreham, Aịzik na Jekọb bụ nna nna ha, Mozis dị ka onye amụma Chineke, Torah dị ka Akwụkwọ Nsọ, na-echere ọbịbịa nke Mezaịa ahụ. Mgbe ha jụrụ ụlọ nsọ dị na Jeruselem, ha hiwere ụlọ nsọ nke ha n’elu Ugwu Gerazim.
Mgbe Asiria meriri ọtụtụ n’Izrel ọtụtụ narị afọ tupu oge Jizọs, ọtụtụ ndị Izrel lụrụ ndị Asiria. A kpọrọ ụmụ ha ndị Sameria. N'oge Jizọs, iro dị ilu dị n'etiti ndị Sameria na ndị Juu (ndị a na-akpọ ndị Izrel dị ọcha). Iro a na-etolite na akụkọ a ma ama nke Jizọs (onye Juu) nke "Onye Sameria ọma".

Setan (Shaitan), Ekwensu (Iblis): A na-akpọkwa “onye na-achị ụwa a”, “onye na-achị ihe ọjọọ,” “nna nke ụgha”.

Ndị ode akwụkwọ: Lee ndị nkuzi Iwu.

Shirk: Okwu Arabic nke pụtara "mmekọrịta", ya bụ, imekọ mmadụ ma ọ bụ ihe na Chineke, inwe chi ọzọ na Chineke, ikpere arụsị.

Nwa Devid: Utu aha ndị Juu na-ewu ewu maka Mesaịa ahụ na-abịanụ bụ́ onye ndị amụma na-aghọtakarị dị ka onye sitere n’eriri nke eze ukwu Izrel, bụ́ Devid, na nna Devid bụ́ Jesi. Lee Mesaịa.

Ọkpara Chineke: Eleghị anya ọ dịghị aha Jizọs chọrọ nkọwa karịa Jizọs dịka Ọkpara Chineke - karịsịa maka ndị na-agụ akwụkwọ Muslim. Ya mere, ọtụtụ mgbe ndị Alakụba anaghị ama ihe ọ pụtara na Akwụkwọ Nsọ; ọtụtụ mgbe Ndị Kraịst na-amaghị na ọ chọrọ nkọwa pụrụ iche maka ndị Alakụba. Ya mere, anyị na-arịba ama:

Na nkenke, Jizọs dịka Ọkpara Chineke pụtara Chineke na-ekpughe onwe ya nye anyị n'ụwa a dịka mmadụ ka anyị wee malite n'ezie ịghọta Ya, mmekọrịta anyị na Ya na ihe O meere anyị. Chineke, onye nọ n'ebe nile, nọ n'elu anyị, n'okpuru anyị, karịa anyị, na pụrụ iche na anyị na Jesus Emmanuel ("Chineke nọnyere anyị"). Ọ na-akpọ anyị ka anyị bụrụ ụmụ Ya na ịnakwere Ya dịka Nna anyị nke Elu-igwe. Lee karịsịa Jọn 1:1-14 .

Nwa nke Mmadụ: Ọtụtụ narị afọ tupu Jizọs abịa n’ụwa a, Chineke si n’ọnụ Daniel onye amụma kwuo banyere ọbịbịa nke Nwa nke mmadụ nke ga-achị ruo mgbe ebighị ebi. Jizọs Mezaịa ahụ hụkwara onwe ya dị ka mmezu nke amụma a kwa. Ya mere, Jizọs bụ Ọkpara Chineke na Ọkpara nke mmadụ, onye ọchịchị na onyeikpe, onye bịara ijere ụmụ mmadụ ozi na ịgbapụta ha. Lee isi nke 6, akụkụ 1.

Ọkpara Meri: Akpọrọ Jizọs “Ọkpara Meri” na Akwụkwọ Nsọ (Mak 6:3) na Kor’an – ihe ịrụ ụka adịghị ya na ọ na-ekwu banyere ọmụmụ nwa agbọghọ na-amaghị nwoke nke Jizọs. Lee Ọkpara Chineke.

Ọkpara nke Onye Kasị Elu: Lee Ọkpara Chineke.

Mmụọ nke Chineke: Lee Mmụọ Nsọ.

Ụlọ Nzukọ: Ebe ndị Juu na-anọ efe ofufe n’Ụbọchị Izu Ike.

Ndị ọnaụtụ (Ndị nkwusa): Ụfọdụ ndị Juu na-anakọta ụtụ isi n’aka ndị obodo ha n’okpuru ndị Rom ma jiri ike ndị Rom kwadoo ha. A na-elekarị ha anya dị ka ndị na-apụnara mmadụ ihe na ndị sabo, n’ihi ya, ndị nke ha na-eledakarị ha anya ma kpọọ ha asị.

Ndị nkuzi Iwu: Ha mụọ, kọwapụta ma kuziere Iwu ahụ. Ọtụtụ n’ime ha bụ ndị Farisii.

Ụlọ nsọ: Ụmụ nke Israil bụ ebe ofufe etiti, nke dị na Jeruselem na nke Eze Solomon (Sulaiman) wuru na mbụ. A na-achụrụ àjà naanị n’ụlọ nsọ. Ndị Rom bibiri Ụlọ Nsọ ahụ na 70 O.A., na-ahapụ nanị mgbidi ụfọdụ, bụ́ ebe ọtụtụ ndị Juu na-ekpe ekpere ọbụna taa. Dome nke Nkume na ụlọ alakụba El Aqsa dị nso na mgbidi ndị a.

Zayọn: Aha ugwu ahụ e wuru ụlọ nsọ Jeruselem n’elu ya. Ọtụtụ mgbe, “Zayon” bụ nanị okwu ọzọ maka Jeruselem.