Grace and Truth

This website is under construction !

Search in "Uzbek":

Home -- Uzbek -- 04. Sira -- 4 The rise of the new power base of Muhammad in Medina

This page in: -- Chinese -- English -- French -- German -- Indonesian -- Portuguese -- Russian -- UZBEK

Previous book -- Next book

04. IBN XISHAMNING “SIRA”SIGA BINOAN MUHAMMADNING HAYOTI

4 - Muhammadning MADINADA Yangi Siyosiy Tayanchining Paydo Bo’lishi -- (619 – 622 yillar)

Muhammad Makkani tark etishi -- Muhammadning Madinaga kochib otishi -- Musulmonlarning shaxar – davlatining tashkil etilishi.



4.01 -- Muhammadning MADINADA Yangi Siyosiy Tayanchining Paydo Bo’lishi -- (619 – 622 yillar)

Ibn Ishoq Muhammadning sharhiga asosan (767 yilda o’lgan) Abd al’-Malik Ibn Xisham (834 yilda o’lgan) bosib chiqardi.

Arab tilidagi asl tilidanIngliz tiliga Alfred Guillam tarjima qilgan.

Abdul’masih va Salam Falaklar ma’lumotlarni to’plashgan

4.02 -- Muhammad Makkani tark etishi (tahminan. 619 yil)

4.02.1 -- Muhammad Sakif qabilasidan qay tarzda yordam izlagan

Abu Tolibning vafotidan so’ng Muhammad qurayshitlar tomonidan yanaham ko’proq xaqoratlar o’tkazishiga to’g’ri keldi. Shuning uchun u Taif shahriga yo’l oldi va Sakif qabilasi odamlaridan uni qo’lashlarini va uning xalqidan himoya qilishlarini so’radi. U shuningdek Ollohdan olganini qabul qilishlariga umid qilgan.

* Taif – shahar, Makka tevaragida joylashgan kata marjon qoya burgut ini balandligida joylashgan (yoki tahminan 1900 metr dengiz sithidan balandlikda).

Muhammad Taif shahriga kelganida, u Sakif qabilasining eng oliyjanob vakillari bilan uchrashdi. Bu uch aka ukalar: Abdu Djalyal, Masud va Xabib ibn Umayr edi. Ularning birining ayoli qurayshitlarning Banu Djumah qabilasidan edi. U, ularning orasiga o’tirdi va Ollohga imon keltirishlariga, islomga yordam berish va uni xalqdan ximoya qilishga chaqirdi.Shunda Kaba choyshabini yirtib yuborgan, ulardan biri unga: “Agar seni Olloh yuborgan bo’lsa?!” dedi. Boshqasi: “Nahotki Olloh sendan boshqa elchini topaolmagan bo’lsa?” dedi. Uchinchisi: “Olloh nomi bolan ont ichaman, men sen bilan boshqa gaplashmayman, agar sen aytoyotganday, Olloh seni yuborgan bo’lsa, meni senga qarshi gapirishim judaham xavfli. Agar yolg’on gapirayotgan bo’lsang, unda men sen bilan gaplashishni istamayman”. Shunda Muhammad Sakif qabilasi odamlaridan ko’ngli sovib u’rnidan turdi. Menga aytkanlari bo’yicha u ularga: “Agar sizlar menga nisbatan xurmatsiz munosabatda bo’lsangiz, xech bo’lmasa buni sir tuting” dedi. U, uning xalqi bunday so’zlarni eshitib unga qarshi ko’tarilishini istamas edi.

Ammo Sakif qabilasi odamlari Muhammadning bu iltimosini inobatga olmadi, ular unga qarshio’zlarining ahmoqlari va qullarini qayradi, ular uni xaqorat qilib unga qichqira boshladolar. Tez orada uning atrofida olomon to’plandi. Muhammadni Utba va Shayba ibn Rabiyaga tegishli bog’iga qochishga to’g’ri keldi. Ularning ikkisi xam u erda edi. Shu tarzda uni azobga soluvchilar chekindi, Muhammad uzum toki soyasi ostiga o’tirdi. Rabiyaning o’g’illari uni tomosha qilib kuzatdilar.

4.02.2 -- Masihiy Addas Muhammadni payg’ambar deb tan oldi

Rabiining o’g’illari Utba va Shayba Muhammad bilan nima sodir bo’lganini kurganlaridi, ular Rahim xisiga to’lishdi. Ular masihiy quli Addasni yonlariga chaqirib unga buyurdilar: “Mana bu tokdan bir vosh uzumni kesib, kata laganga sol, anashu odamga olib borib ber va unga uzumni istemol qilishini ayt” . Addas buyuruqni bajardi. Muhammad uzumga qo’l cho’zib “OIloh nomi bilan” dedi shundan so’ng istemol qilishni boshladi. Addas unga qarab: “Olloh nomi bilan ont ichaman, men bu shaharning odamlari og’zidan bunday so’zlarni xechqachon eshitmaganman” dedi. Muhammad so’radi: “Qayerdan san? va Etiqodin qanday?” U javoban unga: “Naniviyalik masihiy man”. Muhammad yana so’radi: “Xudojoy Mattaning o’g’li Yunus shahridanmi?”* Addas unga javoban: “Sen qayerdan Mattaning o’g’li Yunus xaqida bilasian?” Muhammad unga javoban: “U mening akam, chunki u payg’ambar bo’lgan, men xam payg’ambarman”. Addas Muhammadning oldida tazim qilib va uni boshi qo’lari va oyoqlarini o’pay boshladi. Bu orada Rabiining o’g’illari u’z oralarida bib biriga: “ U bu yosh yigitni boshini aylantirdi!” U ularning oldiga qaytganida ular: “Kulfat senga! Nega bu odamning boshi, qo’llari va oyoqlarini o’pding?” U esa javoban ularga: “ Xukumdorim, kurayi zaminda men qilgan xizmatdan o’zga boshqa yaxhshiroq qilmish umuman yo’q. U menga shunday so’z aytdiki, buni faqat payg’ambar aytaoladi xolos”. Ular javob berdi: “Kulfat senga, Addas! Uning dastidan (murtad) dindan qaytgan bo’lib qolma. Sening dining uning dinidan yahshiroq”.

* Mattaning o’g’li Yunus – Yunus payg’ambarning arabcha ismi.

4.02.3 -- Imon keltirgan jinlar xaqida

Payg’ambarning Sakif qabilasi odamlaridan umidi qolmaganidan so’ng, u uerdan ketdi va Makkaga qaytdi. Qaytish vaqtida u Nahl orqali o’tib borardi va kechasi shu erda namoz o’qidi. Shunda, uni tinglash uchun, uning oldida ruhlar (jinlar) to’dasi to’plandi. (Bu voqiya Quronda ikki bor yozilgan: Qum surasi 46:29 va Jin surasi 72:1) Uni tinglayotgan jinlar Nasibinlik eti jin bo’lib chiqdi. Muhammad namoz o’qishni tugatganidan so’ng, ular o’zlarinikilar oldiga qaytib islom xaqida nima eshitganlarini, ularga vaz qilishdi, chunki ular eshiganlari qabul qilishib imon keltirishgan edi.

Olloh Muhammadga quydagi oyatda bu xodisani ochib berdi: «Mana, Biz sening oldinga bir toda jinlarni yo’ladik»* … Ayt: «“Jinlar todasi nima eshitgani, menga ochiq…”»**

* Bu qanday xudo, o’z payg’ambari oldiga jinlarni olib kelsa,ular unga yordamchi bo’lishi uchunmi? Xaqiqiy Xudo bunday qilishi mumkin emas!
** Jin surasi 72:1-15: Jinlar – ruhlar Quronda musulmon deb tasvirlanadi. Ular osmonlarga kirishga xuquqi yoq va osmondan tashqarida qolishga majbur edi. Biroq ular Muhammadga islomni tarqatishga va odamlarni o’zlarining tasiri doyirasida islomni qabul qilishlariga yordam berishga ishontirishar edi. Quronga ko’ra nafaqat odamlar balki islomni tarqalishiga yordam berayotgan ruhlar xam musulmon bo’lishi mumkin. Yasrib (kechroq Madina nomi berilgan, 10.5 bo’limini ko’ring) shahrining ochilishi, Muhammadning jinlar bilan uchrashuvi natijasi bo’lgan deb ko’rish mumkin.

4.02.4 -- Muhammad badaviylar qabilalariga islomni vaz qilishi

Muhammad Makkaga qaytdi. Uning xalqi, oldingiga ko’ra, unga nisbattan yanaham ko’proq qarshilik qilishni davom etirdi, unga imon keltirgan ayrim ojizlarni xisobga olmaganda. Biroq bayram kunlarining birida Muhammad badaviylar oldida turib ularni Ollohga imon keltirishga chaqirdi. U ularga Olloh tomonidan yuborilgan payg’ambar e’kanligini e’lon qildi, va ularni unga ishonishlarini va ximoya qilishlarini talab qildi, Olloh nima uchun uni yuborganini tushuntirib berish uchun. Xuseyn ibn Abdallah, uning otasi Rabii ibn Ibadga quydagini gapirganini eshitganini menga xikoya qilgan: “Men yoshbola otam bilan Min shahrida edim, shunda arab qabilalari to’hash joida Muhammad turib e’lon qildi: “Palonchining o’g’illari! Olloh meni sizlarning yoningizga, Unga sajda qilishingizni buyurish uchun, Unga xech nimani qo’shmay va o’zingizdan U bilan teng itoat qilayotgan qolganlaringizni uloqtirishingiz uchun yubordi.

Sizlar menga ishinishingiz kerak, meni xaq deb va ximoya qilishingiz, men sizlarga Ollohning vaxiylarini e’lon qilishim uchun”. Muhammadning ortida toza kiyim kiygan ayor tusdagi, ikki chalg’io’roq tutgan, adent chakmonini kiygan, bir e’rkak turar e’di. Muhammad gapini tugatkani bilanoq, u: “Palonchining o’g’illari! Bu odam sizlarni al-Lat va al-Uzzani qoldirib va o’zlaringizni itifoqdoshlaringiz Banu Malik ibn Ukaysh jinlaridan va to’g’ri yoldan og’ib uning o’zi o’ylab topgan narsaga chaqirmoqda. Unga taslim bo’lmang va uni e’shitmang!” dedi.

* Mina – Makkaning sharqidagi vodiy.

Men otamdan so’radim: “Kim bu odam, Muhammadning ortidan yurib va uning so’zlariga qarshi chiqadi?” Otam menga javoban: “Bu uning tog’asi Abu Laxab” dedi.

4.02.5 -- Islomni Yasribda* boshlanishi (tahminan 620 y. so’ng)

Olloh islomga g’alaba berishni, o’zining payg’ambarini ulug’lash va bergan vadasini amalga oshirishni xoxlaganda, Muhammad o’zining odati bo’yicha, ziyorat vaqtida badaviylar qabilalariga o’zini payg’ambar sifstida taqdim qilishga bordi. Al-Akabda u bir nechta xazradjinlarni uchratdi (Xazradj qabilasining odamlari), ular orqali Olloh yahshilik qilishni o’ylab qo’ygan e’di. Asim ibn Omar ibn Katad menga uning xalqini shayxlari xaqida gapirib bergan: “Muhammad u uchratgan xazradjinlardan so’radi: “Kim sizlar?” Ular javob berdi: “Bizlar xazradjinlarmiz”. Shunda Muhammad so’radi: “Sizlar yahudiylarning do’stlarimisiz?” Ular javoban: “Xa” deyishdi. U ularni u bilan birga o’tirishga taklif qildi, ularga islom xaqida gapirib berdi va Qurondan suralar o’qib berdi. Ollohning irodasiga ko’ra yahudiylar, Kalom ahli, qonunlarni bilishgan va xazradjinlar orasida yashagan, ko’pincha bu mushriklarga, vaqti kelganda yangi payg’ambar kelishini aytib bezovta qilishar edi. Ular ularga do’q po’pisa qilib: “Biz shu payg’ambarning ortidan boramiz va uning yordami bilan sizlarni yakson qilamiz, do’zax va irm kabi, mushruklarni. Va e’ndi Muhammad ularni Ollohga imon keltirishga chaqirganida, ular bir birlariga: Balki, yahudiylar bizga po’pisa qilgan payg’ambar shu bo’lsa kerak? Kel yahudiylardan oldin biz uning oldiga botamiz!” Shu tarzda ular Muhammadga quloq soldi, unga imon keltirib va islomni qabul qildilar. Shuningdek ular Muhammadga: “ Biz – yovuzlik va dushmanlik ko’p bo’lgan xalqdan biz. Balki Olloh sen orqali bizlarni birlashtirar. Biz o’z qabiladoshlarimizni, biz e’tirof e’tayotgan, imonga chaqiramiz, va Olloh bizni sening atrofingda birlashtirganda, sendanda kuchli xechkim bo’lmaydi”. Shundan so’ng ular o’z yurtlariga imonli bo’lib qaytdilar. Menga aytganlari bo’yicha bu xazradjinlar olti kishi bo’lgan. Ular Madinaga qaytganlaridan so’ng o’z qabiladoshlari bilan gaplashishdi, ularga Muhammad xaqida gapirib islomni qabul qilishga chaqirishdi. Tez orada Ollohning e’lchisi xaqida xar bir xonodonda gapirishar e’di.

* Yasrib kechroq Madina deya nomlangan, Muhammadga panoh bergan «Shahar» degan manoni bildirar e’di. U Muhammad yuzaga keltirgan birinchi shahar – mamlakat joyi bo’ldi.
** Al-Aqaba – Makka tevaragidagi balandlik, xozirgi kunga qadar musulmonlar bu joyda «shaytoni tosh bilan urush» marosimini o’tkazadi.

4.02.6 -- Al-Aqabadagi birinchi uchrashuv (622 yillar)

Keyingi yilga Makkaga ziyorat bayramiga o’n ikkita ansarlar* keldi. Ular Muhammadni balanlikda kutib oldi. Bu Ai-Aqabadagi birinchi uchrashuv deb ataladi. U erda ular Muhammadga ayolar qasamini** berishdi, chunki muqadas urush buyurug’I imonlilar tomonida bitilmagan e’di.

* Ansar (so’zmaso’z yordamchi) – Madinalik imonli musulmonlar, Ollohning ishini g’alabagacha borishiga yordam bergan. Ular Madinada yashayotga Aus va Xazrad mushruklar qabilalridan kelgan.
** Ayollar qasamini berish bu o’zini biron nimaga bag’ishlash, Ollohga o’z sheriklarini aralashtirmaslik uchun, ammo zaruriyat bo’lsa Olloh uchun jang qilish.

Ubad ibn as-Samit quydagini gapirgan: «Men al-Aqabadagi birinchi uchrashuvda bo’lganlar orasida bo’lganman. Biz o’n ikki kishi bo’lganmiz, va biz Muhammadga ayol qasamini berganmiz, bizga jang buyurug’I berilmaguni qadar. Biz Ollohga sheriklarimizni qo’shmaslika qasamiyod qildik, zino qilmzslika, o’z farzandlarimizni o’ldirmaslika, xech qanday yolg’on qilmaslika, ammo Muhammadga, nimaki xaq bo’lsa, barchasiga quloq solishlika. U “Buni bajaring – va jannatga kirasiz; agar sizlar buni buzsangiz, unda Olloh sizlarni jazolash yoki kechirishni xal qiladi”».*

* Jiso Xudodan erda odamlarning gunohlarini af e’tishni olgan (Matto 9:6). Iso bu gunohlarni af e’tish xokimiyatini Muqadas Ruh ostida yurgan o’z shogirtlariga qoldirgan (Yuhanno 20:21-23).
Muhammad gunohlarni af e’tish xokimiyatiga e’ga bolmagan. U xattoki o’zining gunohlari kechirlgan kechirilmaganiga amin bo’lmagan. Va xech bir musulmonlardan biri gunohlari kechirilganligi xaqida amin e’mas.
Toliq gunohlarni af e’tilishi faqat Iso bilan mumkin, Uning shogirdlari su’zi bo’yicha. Unga ishongan xar bir kishi qutqariladi.

Ubada ibn as-Samit xabar berdi, qasamiyodni qabul qilgandan song Muhammad quydagini aytdi: «Agar sizlar biron qilmish qilsangiz va bu uchun bu dunyoda jazo olsangiz, shu bilan gunohingiz yuviladi. Biroq gunohingiz qayta tirilish kunigacha yashincha qolsa, unda Olloh sizlarni kechirishni yoki jazo berishni xal qiladi».*

* Islom asosan qilmishlar orqali oqlanishga asoslangan.

Odamlar yana ketishga tayor bo’lganida, Muhammad Musab ibn Umayirga ular bilan birga borib, ularni Quron va islom va imonga o’rgatishni buyurdi. Madinada Musabni «Ovoz chiqarib o’quvchi - usta» deb nomlashgan.* U Asad ibn Zurarning uyida yashar e’di. Musad odamlarni ibodatda boshqarar e’di, Aus va Xazradjin** qabilalari o’zlarining odamlarini ibodatda boshchiligini qabul qilmaganlari tufayli.

* Muhammad uni yangi imonga kelgan mulmonlarni Quronni ifodali o’qishni va yodlashni o’rgatuvchi o’qituvchi qilib qo’ydi.
** Aus va Xazradj ikkisi bir joyda yashovchi o’troq badaviylar qabilalari bo’lgan, ular birbirlariga nisbatan dushmanlarcha munosabatda bo’lgan, va ularno Yasribdagi yuqori toifadagi yahudiylar boshqargan, ularni bir birlariga qarshi gijgijlab.

4.02.7 -- Yasribda Ikki qabila sardorlarining imonga kelishi

Asad ibn Zurar Musab ibn Umayr bilan Banu Abd al-ashhal va Banu Zafarlarning chodirlariga birgalikda bordi. Ular Banu Zafarning bog’iga kelib, Marak nomli quduq oldida o’tirdilar. Ular atrofida ko’plab imonlilar to’plandi. O’z nasillari etakchilari Saad ibn Muaz va Usad ibn Xudoyr – bu ikki odam xaqida e’shitganlarida, Saad Usadga dedi: «Lanatilar! Bizning ojizlarimizni aldagani kelgan, bu ikki e’rkakni oldiga bor. Ularni xaydab yubor va bizning joylarga kirishga ruxsat berma. Agarda Asad menga karindosh bo’lmaganida, o’zing yaxshi bilasan, unda men seni bu javobgarlikdan xolis qilardim. Ammo u mening xolamning o’g’li va men unga qarshi chiqaolmayman». Usad qilichini olib o’sha ikki odamning oldiga ketdi.

Uni korib, Asad Musabga shivirladi: «Bu odam o’z naslining boshi. U seni oldinga kelyabdi. Ollohga sodiq qol!» Musab javoban: «Agar u o’tirsa, men u bilan gaplashaman». Usayd yaqinlashib so’kinib qichqira ketdi: «Sizlarni nima olib keldi bu e’rga? Nega bizning soda xalqimizni aldayabsizlar? Agar sizlarga xayotingiz aziz bo’lsa bu e’rdan keting!». Musab javoban: «O’tir va meni e’shit. Agar senga meni so’zlarim yoqsa, unda ularni qabul qil, agarda yoqmasa – unda sen bundan kegin bizdan xach qanday noxush narsa e’shitmaysan». Usaid: «Sening taklifing yaxshi» dedi. U qilichini e’rga sanchib o’tirdi. Musab unga islom xaqida gapirib va Qurondan o’qib berdi. Musab yakunlaganidan so’ng, Usaid: «Qanchalar maftunkor va yaxshi bu sozlar! Bu dinga kirish uchun nima qilish kerak?» dedi, Ular javoban: «O’zingni va kiyimlaringni poklaqb, yuvinish* kerak. So’ng islom diniga ta’luqli tavba sozlarini e’tirof e’tib va ibodat qilish kerak».

* Poklanish marosimi, islomda tubdan poklanish kerakligini ko’rsatuvchi, musulmonlarning xar bir ibodat oldidan qilinadigan marosim. Ammo suv tashqi tomoni tozalaydi. Ichkaridagi – yurak va vijdon e’sa – islomda tozalanmay qolaveradi.

Usaid unga amir e’tilganini bajardi. So’ng u: «Mening ortimda yana biro dam qolyabdi, qaysiki, agar u sizning ortingizdan borsa, uning qavminad xech kim uning ortidan qolmaydi. Men xoziroq uni sizning oldingizga yuboraman. Bu Saad ibn Muaz» dedi. U o’z qilichini oldida Saadning oldiga ketdi. U e’sa o’z qavmining kengashida o’tirgan e’di. Saad uning oldiga kelayotgan Usaidni korishibilanoq hayqirib yubordi: «Olloh nomi bilan ont ichaman, Usaid boshqa o’zgargan yuzi bilan qaytdi, ketayotgandagi yuzi bilan e’mas!» Nihoyat Usaid Saadning oldiga kelganida, u soradi: «Sen nima qilding?» Usaid unga javoban: «Men bu ikkisi bilan gaplashdim, va Olloh nomi bilan ont ichaman, men ularda xach qanday zarar topmadim. Men ularga bu erda ortiq turishlarini man e’tdim, va ular mening amrimga itoat qilishdi. Ammo men, Asad ibn Zurarni o’ldirish uchun Banu Xarisni yuborganini e’shitdim. Ular u seni amakivachan e’kanligini bilishadi va sen bilan tuzilgan ximoya bitimini buzishmoqchi».

Shunda Saad darg’azablanib, sabchib turib, Usaidni qo’lidagi qilichni tortib olib qichqirdi: «Olloh nomi bilan ont ichaman, sen xech qanday yahshi ish qilmading!» u o’sha ikki odamning oldiga borganida va ular xavsizlik va farog’atdaligini korib, shunda Usaid bu ikki odamni e’shitish uchun imkon berishni xoxlaganin payqadi. U sokinishni boshladi va Asadga: «Olloh nomi bilan ont ichaman, agarda biz qarindosh bo’lmaganimizda, sen menda bunday narsani sorashga jurat e’tmagan bo’larding. Qanday qilib bizning uyimizga biz nafratlangan narsani olib kelish mumkin?»

Musab, bir oz avval Assad unga bu odamni islom uchun egalamoq qanchalar muhimligini aytgan e’di, u Saadga: «O’tir va meni tingla. Agar senga meni aytganlarim yoqsa, unda so’zlarimni qabul qil, agar yoqmasa biz unda, sen qoshilmaydigan bu bilan seni ortiq bezovta qilmaymiz» dedi. Saad: «Sen xaqsan» dedi. U qilichini erga sanchib o’tirdi. Shunda Musab uni islom bilan tanishtirib Qurondan o’qib berdi. Ularning ikkisi islom bilan qanday tanishganini, Musab e’ndi aytib brishayotganda, uning yuzi yorishib samimiylashdi».* Shundan song u bu dinga kirish uchun nima qilish kerakligini soradi. Ular Usaid qilganini qil deya javob berishdi. U qilichini olib Usaid bilan o’z qavmining eg’iniga qaytib ketdilar. Saadni korib, shu zahoti Olloh nomi bilan ont ichdilar, u ketayotgandagi yuz xolati bilan qaytmayotganiga». U o’z qavmining eg’iniga yaqinlashib: «Abd al-Ashxal o’g’illari! Men sizning orangizda qanday o’rin tutaman?» dedi.

Ular javoban: «Sen bizning janobimiz. Sen bizning oramizdagi eng, muloim, eng aqilli va Xudoning marhamatiga sozovor bolganimiz». U javob berdi ularga: «Agar shunday bo’lsa. Men sizlarga tantanali ravishda Olloh va uning e’lchisiga imon keltirmagunlarincha sizlarning e’rkak va ayollaringa bir so’z aytmaslika vada beraman!». Shu tarzda Banu al-Ashxal jashash joida, islomga o’zini bahshida qilmagan, bita xam e’rkak va ayol qolmadi.

* G’ayrat va say xarakatning islomda yuqumli tassiri xam mavjud.

So’ng Musab Asad bilan Asadning uyiga qaytdi va u e’rda u bilan qoldi. U ansarlar xonodonlarida imonli e’rkaklar va ayollar bo’lmaguniga qadar islomni vaz qilgan e’di. Yagona istisno bu Banu Umayya ibn Zayd, Xatama, Vali va Vakif tashqari chunki ular Aus va Xaris qabilasidan bolgan. Aynan ularning davrida shoir Abu Xays ibn al-Aslat yashagan, shuninday Saif ismi xam bo’lgan, u’zini ularning etakchi deb tan olar va xama unga quloq solar e’di. U ularni islomdan ushlab turar e’di. Biroq Muhammadning Makkadan ko’chib o’tishidan so’ng va Badr yonidagi jangidan (624 y.), Uxud oldidagi jang (625 y.), va jar yonidagi jangdan (627 y.), so’ng ular xam islomga yuzlandi.

4.02.8 -- Al-Akabadagi ikkinchi uchrashuv (622 yillar)

So’ngra Musab ibn Umayr boshqa odamlar bilan birga Yasribdan qaytib keldi, ular orasida bir qismi musulmon e’di bir qismi e’sa imonsizlar bo’lib ular Makkaga ziyorat bayramiga jonashdi. Olloh o’z inoyati bilan payg’ambarni qolashni tanlaganida, islomni ulug’lashni va uni izdoshlarini va shakkoklarni boysindirmoqlikni va ularning izdoshlarini, shunda bu odamlar Muhammad bilan ikkinchi uchrashuvga rozi bo’lishdi Tashriqning ikkinchi kunida (bayramning ikkinchi kuni). Ansarlar orasidagi e’ng ziyolisi Abdullox ibn Kaab, otasi Kaabning so’zlaridan aytib bergan, uning o’zi shu uchrashuvda ushtirok e’gan va Muhammadga qasamiyod qilgan: «Biz o’zimizning xalqimizdan bo’lgan boshqa imonsiz ziyoratchilar bilan birga chiqdik, biz ibodat qilib va imon savollarida o’qib o’rganar e’dik. Biz bilan birga al-Bara ibn Marur bolgan, bizning xojamiz va yolboshchimiz. Biz Yasribdan chiqib va o’z sayohatimizni boshlaganimazda, al-Bara: «Men bir reja tuzdim, ammo bilmiman unga rozi bularmikin sizlar». Biz uni rejasini aytishini so’radik, va u quydagini dedi: «Manimcha, biz ibodat vaqtida shu qurilma tomon yuzlanishimiz kerak» (u Kaabani nazarda tutgan e’di). Biz unga javoban: «Olloh nomi bilan ont ichamiz, Muhammad ibodat vaqtida Suriya* tomon yuzlanishini, biz eshitganmiz, biz unga qarshi bormimiz». U javoban: «Men baribir Kaaba tomon yuzlanib ibodat qilaman». Biroq biz, Makkaga etkun qadar, oz tushunchamizda qatiq turdik. Biz Suriyoga qarab ibodat qilishni davom e’tirar e’dik, u e’sa, bizning ogohlantirishlarimizga qaramay, Makka tomon yuzlanib ibodat qilishni davom e’tirar e’di. Biz Makkaga etib kelganimizda, u bizga dedi: «Muhammadning oldiga boramiz va undan so’raymiz, sizning o’jarligingiz tufayli mening qalbimga shubhalar berkinmoqda». Biz Muhammaddan so’rash uchun ketdik, ammo biz uni ko’rmaganmiz va uni taniyolmas e’dik. Bizga Makkaning bir fuqarosu uchradi, u bizdan Abbosni bilishimizni so’radi va biz unga bilishimiz xaqida qatiy javob berganimizdan so’ng (Abbos Makkaga savdo-sotik yuzasidan ko’p kelgan), u javob berdi: «Sizlar sajda qilish joiga kirganingizda, o’sha erda, o’zining tig’asi Abbos bilan o’tirgan Muhammadni topasiz».

* Namoz vaqtida Suriya tomon – deganda, Muhammad o’z vazifasini boshlagan chog’ida, u namozni Izroil tomon qarab o’qigani, nazarda tutilmoqda. U barcha musulmonlarn,i yahudiylar qilganday o’sha tomon o’qishga o’rgatar e’di, o’zining shahrida yashovchi yahudiylarni ham o’zining imoniga olib kelishga va islomga o’girmoqa umid qilib.

Biz ibodat xonaga kirdik, Muhammadning yoniga o’tirdik va u bilan salomlashdik. U Abbosdan bu ikki odamni tanishini so’radi. U javoban: «Xa, bilaman. Bunusi – Baro ibn Marur, o’z qavmining boshi, unisi e’sa – Kaab ibn Malik». Kechro Kaab aytib bergan: «Olloh nomi bilan ont ichaman, man xachqachon unutmayman, Muhmmad qay tarzda: “Bu o’sha shoirmi?” deb so’raganini va Abbos javoban unga “Xa” dedi». Song al-Baro Muhammadga o’zining ibodat vaqtida qay tomonga qarashlik xaqidagi bahsini aytib berdi va undan o’z fikrini aytishini so’radi. Muhammad unga javoban: «Oldin sen to’g’ri yonalishda ibodat qilgansan, va senga oldindagiday rioya qilishni, davom e’tirishing kerak!»

Shunda al-Baro Muhammad yuzlanayotgan tomoni qabul qilib biz bilan birga Suriyo tomon qarab ibodat qildi. Uning oyla azolarining aytishicha, u o’limiga qadar Kaaba tomon yuzlanib ibodat qilgan. Ammo biz bilamiz, bu unday e’mas.

So’ngra Kaab ayitib berdi: «Kegin biz ziyorat bayramiga bordik va Muhammad bilan bayramning ikkinchi kunida uchrashishga keliahdik. Ikkinchi kuni shomda biz xalqimizning yoniga chiqdik. Biz bilan Abdullox ibn Amr etakchilardan biri bor e’di. Biz o’z fikrimizni unga oshkor qildik, imonsizlardan bizning uchrashuvni sir tutishimizga qaramay: “Abu Djabir sen bizning e’ng oliyjanob va fahirli azolarimizdan biri san! Biz seni oldindagiday bo’lib qolishingni va do’zah olovi uchun o’tin bo’lishingni xohlamayimiz”. Biz uni islomga davvat qildik va Muhammad bilan uchrashuvimizni aytib berdik. U islomni qabul qildi, al-Aqabda biz bilan bo’lib bizning etakchilarimizdan biri bo’lib qoldi». So’ng biz birinchi kunning tunini birinchi uch qismi o’tgunicha uxladik. Shunda biz pinhona karvoni qoldirib al-Aqab darasiga kirdik. Biz 73 erkak va ikki ayoldan iborat e’dik: Nasiba, Umarning onasi va Kaabning qizi, va Asma, Manning onasi. Biz darada biroz kutdik, va Muhammad tog’asi Abbos bilan birga keldi, u vaqtda u majusiy e’di, ammo u ishtirok etishni xohlagan, o’zining jiyaniga kerakli madadni berish uchun.

Biz xamamiz o’tirdik va Abbos so’z boshladi: «Siz, xazradjitlar, bilasiz, Muhammad - bizniki ekanligini. Biz uni, meni u xaqidagi fikrimga qo’shilmagan xalqimizdagi ayrimlardan ximoya qilganmiz. U qonunga muvofiq o’z xalqi orasida yashamoqda va o’z qavmi ximoyasida. Biroq u ketishni xoxlaydi* va sizlarga qoshilmoqchi. Agar sizlar unga nimaki vada bergan bulsangiz va buni udasidan chiqaolishingizni xisoblasangiz, unda zimangizga olayogan bu yukni olib boring. Agarda uni aldab va xoyinlik qilishni maqsad qilayotgan bo’lsangiz, u xolda uni bu erda qoldiring, chunki u o’z qavmining ishonchli ximoyasida».

* Muhammad Xaticha va Abu Tolibning o’limidan so’ng ximoyasiz qoldi, u o’zini qo’chib o’tishini qadama – qadam rajalashtira boshladi. Xavsizlik uchun kerakli zarur choralarni qo’ladi, musulmonlarni Makkaga ko’chirib o’tishni rejalashtirdi, ko’chib o’tishga tayorgarlik ko’rdi, Makkadagi muhum musulmonlar bilan kelishuvlar tuzdi. Bu aloqalar qonuniy va qarindoshchilik majburiyatlari asosida tuzilar e’di.

Biz unga javoban: «Biz seni so’zlaringni tushundik. Muhammad aytsin, Olloh va unga nisbatan qanday majburiyatlarni olishimiz kerakligini». Muhammad bizga maruza bilan murojat qildi. U bizni Ollohga chaqirdi, Qurondan suralar o’qib va islomga sevgi uyg’otdi. So’ng u: «O’z xotinlaringizni va farzandlaringizni nimadan ximoya qilsangiz, meni xam shundan ximoya qilishga, menga qasamiyod qiling!» dedi, Al-Baro ibn Mansur uning qolidan tutib: «Shak-shubhasiz, seni payg’ambar qilib va xaqiqat bilan yuborgan bilan, o’zimizni ximoya qilganday, ximoya qilishga qasamiyod qilamiz. Bizning qasamiyodimizni qabul qil Ollohning elchisi! Olloh nomi bilan qasamiyod qilamiz, biz urush farzandlari va qurol odamlarimiz, buni biz ota bobolarimizdan meros qilib olganmiz». Al-Baro gapirayotganda, Abu al-Xaysam ibn at-Tixon uni gapini buzib: «Ollohning elchisi, biz va boshqalar orasida (u yahudiylarni nazarda tutgan e’di) kelishuvlar bor, ularni e’ndi biz buzamiz. Agar biz buni qilsak va Olloh bizga g’alaba bersa, shunda bizni qoldirib o’z yurtinga qaytasanmi? Muhammad unga javoban: «Sizning qoningiz – meni qonim. Sizlar qanday qon to’ksangiz – menham shunday qon to’kaman. Sizlar meniki – men e’sa sizlarnikiman. Men sizlar kim bilan jang qilsangi, menham ular bilan jang qilaman va kim bilan yarashsangiz, menham u bilan yarashaman».

So’ngra Kaab davom e’tdi: «Muhammad ularni, ishlar bilan boshqaraoladigan, o’n ikkita oqsoqolni* aytishga chaqirdi. Ular toqizta xazradjitlardan va uchta ausitlardan tanlashdi».

* O’n ikki raqami Izroilning o’z ikki qabilasi va Masihning o’n ikki shogirdiga taqqos. Muhammad Makka musulmonlari bilan ahd bitmagan. U odamlar bilan o’zining xavsizligi uchun hsartnoma tuzgan, va Xudo bularning bir qismi bolmagan. Bu gunohdan ozod e’tuvchi ahdlar bo’lmagan, va bu shartnomalar abadiy qiymatga e’ga bo’lmagan.
Iso 11 xavoriylar bilan ahd bitgan (o’n ikkinchisi Unga xiyonat qilib Undan yuz o’girgan),U shogirdlari ichida non va may timsoli orqali yashay boshladi. U ularni tozaladi va yoritdi, Uning jamoatiga xizmad qilish uchun, ularni muqadas shohlar qildi (Mat26:26-29; 1But2:9-10; Vahiy1:5-6). Iso o’rnatgan Yangi Ahd xech qanday siyosiy maqsadlarni tutmagan, ular uchun soliq yoki qurol kuchi bilan qurashish kerak bolgan. Isoni maqsadi ruhiy shohlik bolgan, xaqiqat va sevgi, quvonch va tinchlik, o’z manfaatidan voz kechish va qurbonlikka assoslangan. Muhammadning Madinaning o’n ikki oqsoqoli bilan tuzgan shartnomasi, uning keying siyosiy faoliyati va islomni majburiy tarqalishiga asos soldi.

Abdulloh ibn Abu Bakr menga aytib bergan: «Muhammad bu qariyalarga: “Sizlar – o’z xalqingizni ishinchli vakili sizlar, Masihning shogirdlari singari, men e’sa – o’z xalqimning ishonchli vakili man”».*

* Muhammadni, Makka ahli rad e’tgandan song, u musulmonlarni o’z xalqi deb atagan.

Muhammadga qasamiyod qilish uchun odamlar toplanganida, Abbos ibn Naul al-Ansar: «Siz xazradjidlar bilasizmi, nimada bu odamga qasamiyod qilayotganingizni?» dedi. Ular javoban: «Xa!» U davom e’tdi: «Siz o’z zimangizga barcha qabilalar bilan jang qilish majburiyatini olyabsizlar. Va agar sizlarni g’amlaganlaringiz barbod qilinib va amaldorlaringiz oldirilgandan so’ng, sizlar undan vozkechishingiz mumkin deb fikirlayotgan bolsangiz, unda bilingki, bu bilan siz o’zingizga sharmandagarchilikni duchor qilasiz bu xayotda va kelgusi xayotingizda. Agar U sizlarni davvat e’tgan narsada, xatoki mol mulkingizni va amaldorlaringizni yoqotgan xolda mustahkam tura olishingizga amin bo’lsangiz, unday xolda - bu sizlarga baxt olib keladi, bu va kelajak xayotingizda». Ular: «Biz uni xattoki mol mulkimiz barbod bo’lib va olijanob odamlarimiz o’ldirilsa xam qabul qilamiz!»* deyishdi. So’ng ular Muhammaddan, o’zlarining sodiqliklari uchun qanday mikofot olishlarini so’radilar. U javob berdi: «Jannat». Ular xayqirib yubordi: «Qolingni chuz!» U qolini ularga chozdi, va ular unga qasamiyod qildilar.

* Bunday qarorlar orqali oldindan, muqaddas urush va shahidliy olimi o’rnatilgan bolgan. Muhammad ularga agar vafot e’tishsa, barcha modiy xuzurlari bor, janatga olib o’tilishlarini vada bergan. Islonda faqat muqaddas jangda xalok bolganlargina oqlangan deb xisoblanar e’di, qolgan musulmonlar e’sa oraliq xolatida xukum kunigacha kutadi.

Al-Baro ibn Marur xammadan avval Muhammadning qolidan tuib va unga qasamiyod berdi. Barcha qasamiyod qilib bolganidan song, shayton al-Aqab choqisidan qattiq ovozda chinqirib yubordi: «Djabodjib axolisi (Min shahri oldidagi vaqtinchalik yashash joyi)! Naxotki sizlar xam bu odamni qabul qilmoqchisiz, xayifsanga arziydigan, va unga qoshilgan dindan qaytgan murtadlar xam? Ular birlashib bolgan e’di, sizlarga qarshi jang qilish uchun». Shunda Muhammad: «Bu shu erdagi balandliklarni shaytoni, Azayibning o’g’li. Ollohning dushmanlari xaqida e’shityabsanmi? Olloh nomi bilan ont ichaman, Men seni jazolayman!»* Va song Muhammad ularni o’z karvonlariga qaytishga chaqirdi. Shunda Abbos ibn Ubada «Seni xaqiqat bilan yuborgan, Olloh nomi bilan ont ichaman, agar istasang biz ertaga yoq qilichlar bilan Min shaxrida yashovchi xalqqa xamla qilamiz» dedi. Muhammad unga javoban: «Biz bunday buyuruq olmaganmiz. O’z karvonlaringizga qayting!» ular o’zlarining chodirlariga qaytib va tongacha uhlashdi.

* Musulmonlar xozirgi kunga qadar Min shaxrida uchta ustunga tosh otish “shaytoni tosh buron qilish” marosimida, shaytonga tosh otib jazolashadi. Eng kata ustun “Djamol al-Akab” deb nomlanadi (Aqabning yonayotgan chog’lari).''

4.02.9 -- Qurayshitlar ansarlarning oldiga qanday kelganligi

Keying kunning tongida, Kaabning tushuntirishicha, qurayshitlarning e’ng xurmali odamlari bizning oldimizga kelib va: «Siz xazradjitlar, bizning shaxrimizda biro damning oldiga kelganingizni, uni bizdan olib ketib va sajda qilishga, bizga qarshi kurashishga majburlashingizni e’shitdik. Olloh nomi bilan ont ichamiz, barcha arab qabilalari ichida sizlar bilan kurashishni istamas edik». Shunda bizning qabilamizdan bulgan bir nechda imonsizlar o’rnidan turib, xech nimani bilmasliklarini aytib, Olloh nomi bilan ont ichdilar. Xaqiqatdan xam, ular xaqiqatni aytdilar, aslida xam ular bu xaqida xech nimani bilishmas e’di. Biz esa bir birimizga qarab quyardik. So’ng bu odamlar u’rinlaridan turdi. Ularning orasida, bir juft yangi shipak kiyib yurgan al-Xaris ibn Xisham bor e’di, Men xalqning gapiga qoshilgan kabi so’z boshladim: «Abu Djabir, sen – xaqiqatdan bizning xo‘jalardan biri san, nega sen xam, o’sha qurayshit kiyib yurgan shipakdan kiymaysan?» Bu sozlarni eshitib, al-Xaris shu zaxoti shipakini echib, ularni menga otdi va: «Olloh nomi bilan ont ichaman, sen o’zing ularni kiyasan» dedi. Shunda Abu Djabir: «Etarli! Olloh nomi bilan ont ichaman, sen bu odamni uyaltirding, endi esa uning shipagini unga qaytarib ber» dedi. Men javoban: «Olloh nomi bilan ont ichaman, bermayman. Bu aniq ramz, Olloh nomi bilan ont ichaman, agar bu xaqiqat bu’lsa, unda bir kun kelib men undan butun mol mulkini olib kuyaman».

4.02.10 -- Saad qay tarzda qolga olingani va so’ng ozod e’tilgani

Ziyoratchilar Min shahridan junab ketishdi, xalq e’sa bulib u’tgan bu voqea xaqida surushtirib va xaqiqatdan bulganligini bilib oldi. Shunda ular Yasribdan bulgan karvon ortidan quvib ketishdi. Ular Azoxirda* ikki oqsoqolni quvib e’tishdi: Saad ibnUbad va Munzir ibn Amrni. Ammo Munzirni ular tutaolmadi, Saadni e’sa tutib oldilar. Uning qularini e’garning qorinbog’ ayili bilan belining ortiga bog’lab quydilar, uni Makkaga olib borib sochidan tortib urdilar. Saadni aytishicha: «Men ularning qulida bulganimda, birnechda qurayshitlar keldi. Ularning orasida oq, arvoq, kelishgan va ozoda kiyingan odam bor e’di. Men bularning orasida yaxshilikni kimdan kutish mumkin bulisa xam, faqat shu odamdan kutish mumkin deb o’yladim. »

* Makka chetidagi joy.

Ammo u meni oldimga kelganida, qolini kutarib meni qatiq urdi. Men o’yladim: «Olloh nomi bilan ont ichaman, bulardan xech qanday yaxshilik kutma. Men ularning qolida turibman, va ular men bilan yomon munosabatda bulishmoqda». Ammo ulardan birini menga raxmi keldi va soradi: «Naxotki sen va qurayshitlar orasida ximoya yoki kelishuv majburiyati bolmasa?» Men javoban «Albatta, bor. Kunlardan birida men ularni o’z vatanimda u8larga nisbatan yomonlik qilmoqchi bolganlardan ximoya qilganman – Djubayr ibn Mutim Ibn Ad uchun savdo sotiq kilayotgan odamlar; va shuningdek Xaris ibn Xayrib ibn Umayyi odamlari. Song u: «Unday bulsa u ikki odamning ismini ayt va ular bilan sening o’rtangda nima bulganini aytib ber» dedi. Men shunday xam qildim, va o’sha odam Kaba oldidagi ibodatxonada o’tirgan o’sha ikki odomning oldiga tog’ri yol oldi. U: «Vodiyda Xazradjitdan bolgan odamni kaltaklashmoqda. U sizlarni chaqirmoqda, u va sizlarning orangizda ximoya qilish munosabati borligini aytmoqda» dedi. Ular: «Uning ismi kim?» deya soradilar. U javoban: «Saad ibn Ubad». Ular: «U tog’ri aytibdi. Olloh nomi bilan ont ichaman, u vatanida bizning savdogarlarni zorovonlikdan ximoya qilgan». Shunda ular kelib Saadni ozod e’tdilar, va u u’z yolini davom e’tirdi. Saadni urgan odam, Banu Amir ibn Luayya qavmidan bolgan Suxayil ibn Amir bulgan.

4.02.11 -- Bir sanamning tarixi

Ysribga kelgach, ular islomni oshkora targ’ib etardilar. Biroq ularning qabilalarida xali xamon o’zlarining sanamlarini ushlab turgan ayrim shayxlar bor edi. Ularning Amr ibnal-Djamux ibn Zayd ibn Xarom bolgan, uning og’li Saad Muhammadga al-Aqabda qasamiyod etgan. Amr Banu Salom qavmining eng birinchi va eng muhtaram odamlaridan biri edi. Uning uyida Manat* isimli yog’och sanam bor edi, uni boshqa boshqaruvchilarni odati boyicha, xudoday ulug’lar, doyimiy ravishda tozalar va sayqallar edi. Shunda Banu Salam qavmidan bulgan ayrim yosh yigitlar islomni qabul qildi, va ularning orasida uning o’g’li Muaz va Muaz ibn Djabol xam bor edi. Kunlarning birida ular Amirning oldiga kelib undan uning sanamini olishdi, song Banu Salom qavmining axlatxonasiga boshini pastga qaratib tashlab yuborishdi. Amir tongda uyg’onganida, u qichqirib yubordi: «Kechqurun bizning Xudoni oldida kim buldi? Kulfat sizlarga!» U ornidan turib sanamni izlashga tushdi. Uni izlab topgach, u uni yuvib tozalab, song uni xushboy moylar bilan surdi shundan sung: «Olloh nomi bilan ont ichaman, bu ishni kim qilganini bilganimda, men uni erga urgan bular edim!» Kelasi tunda imonlilar sanam bilan yana shunday qilishdi va Amir uni qayta tozaladi. Ammo bu hol kup vaqt takrorlanardi, va shunda Amir qilich olib sanamning boyniga osib qoydi. U yana birbor uni tozalab: «Olloh nomi bilan ont ichaman, menga nomalum kim sen bilan bunday yomonlik qilmoqda. Agar sen biron qiymatga ega bulsang, unda o’zingni ximoya qil! Mana senga qilich!» Shu kecha, Amir uxlab qolganda, imonlilar yana sanamning yoniga kelishdi, qilichni uning boynidan olib uning orniga e’sa o’lik kopakni ilib qo’ishdi va sanamni Banu Salom qavmining axlat tashlash chuquriga uloqtirib yuborishdi. Tongda Amir sanamni bunday axvolda topganida, u o’z qavmidan bolgan imonlilarni chaqirib islomni qabul qildi. U Ollohning inoyati bilan rahimdil musulmon boldi.

* Al-Manat – Aus va Xazradj ibodatxonasidagi majusiylar iloxining nomi. U dengiz sohilidagi Kudayf shahri yonidagi Mushallal tog’ida joylashgan e’di. Al-Manat nomi bilan islomgacha bolgan arablarning uch eng muhim xudolaridan biri; qolgan ikki xudo al-Lat va al-Uzza. Bu xudolarni Kaabada qadirlashar e’di.

Imonga kelganidan song u quydagi sherni yozgan:

Olloh nomi bilan ont ichaman, agar sen xudo bolganingda e’di, u’lik kopak bilan birga boyninga boylangan xolda, chuquda yotmagan bolar e’ding. / Senga xudoga kabi xizmat qilganlarga tufurdim! / E’ndi biz seni fosh qildik, va endi bizni aldashga xoling yoq. / Olqishlangan Xudoga xamdlar bolsin, inoyat beruvchi, imonga qora xukum qilguvchi. / Qorong’u qabirning maxbusi bolishimdan avval, U meni oqladi».

4.02.12 -- Adirdagi qasamoyod

Imonsizlar bilan jang qilishga Muhammadga ruhsat bolganida, u imonlilardan ohirgi u uchun jang qilish qasami majburiyatini oldi. Birinchi qasamda bunday majburiyat yoq e’di, chunki unda Olloh jang qilishga ruhsat bermagan e’di. Ohirgi qasamda e’sa ular u va Xudo uchun, qizillar va qoralarga* qarshi jang qilishga vada berishlari kerak e’di. Sadoqatlari uchun u ularga janatni vada qilgan. Ubada ibn as-Samit u’n ikki oqsoqoldan biri degan: «Biz Muhammadga urush qasamini berdik».

* «Qizillar va qoralar» - bu soz birikmasi barcha odamlarni belgilar e’di; Balki Muhammad barcha badaviylar va bir joyda yashovchi qabilalarni nazarda tutgandur.

Birinchi qasam adirda berilgan vaqitdagi o’n ikki erkak kishilardan biri Ubada edi. Oshanda ular ayollar qasamini berishgan edi. Ular muhtojlik va mu’lchilik vaqtida Muhammadga quloq solish va xurmat qilishga qasamiyod qilishgan; ularga qonunan tegishli bulgan biron nima ustidan, boshqalar bilan tortishmaslik, tanalarda qorqmay, Olloh nomi bilan xar erda xaqiqatni sozlash.

4.02.13 -- Muhammad jang qilish amrini olmoqda

Al-Aqabdagi ikkinchi qasamiyodgacha Muhammad Ollohdan urush olib boorish va qon tukishga ruhsat olmagan edi. U Ollohni barcha xaqoratlarga sabir qilish va johillarni kechirishga chaqirishi kerak edi xolos. Qurayshitlar uning izdoshlari ustidan, ularni u’z imonlarini qoldirish uchun beshavqat munosabadta bular; ularni yurtdan quvg’in qilar edi. Ular yoki murtad imondan qaytgan kishi bulib qolar, yoki Efiyopiya, Yasrib yoki boshqa mamlakatlarga qochishga majbur edilar. Qurqyshitlar Ollohdan yuz ogirdilar, Olloh ularga taqdim etayotgan inoyatni rad ettdilar, payg’ambarni yolg’onchi deb e’lon qilib va xattoki Olohga sajda qilib Muhammadga ishonganlarni qiynoqa solib quvg’in qildilar, va shundagina Olloh Muhammadga uning izdoshlarini ranjitayotganlarga qarshi va o’zini ulardan ximoya qilish uchun, urush* olib birishga ruhsat berdi. Urva ibn Zubayr va boshqalarning mega aytib berishlaricha, quydagi oyatlar imonlilarni ranjitayotganlarga qarshi urush olib borishga ruhsat beruvchu birinchilari bolgan: «Hujumga uchrayotgan (musulmon)larga mazlum bo'lganligi sababli (jang qilishga) izn berildi. Albatta, Alloh ularga yordam berishga qodirdir.» (Haj surasi 22:39) Yaniy, Men ularga urush olib borishga ruhsat berganimning sababi ular azob – uqubatlarga** bardosh berdi, ular Ollohga sajda qilib, ibodat qilib, zakoat berib, yaxshilika chaqirib va yomonlikdan ogohlantirib yurgan xolos. Kechroq keying oyat yuborilgan: «Fitna bosilib, butun din Alloh uchun bo'lgunga qadar ular bilan urushingiz! Agar tinsalar, u holda zolimlardan boshqaga adovat qilishlik (Islomda) yo'q»*** (Baqara surasi 2:193), yaniy musulmonlarni imonday qshaytiga majburlash tohtatilmaguni qadar, «…va din butunlay Allohga bo'lgunga qadar…» (Anfol surasi 8:39).

* Muhammadning Makkaga kochib otishi bilan, islomning rivojlanish tarihining yangi varog’I boshlandi. Muqadas urush qonunchiligi asosida, diniy davlat yaratildi, unda quydagi bosqichlar bore di:
1 - chi bosqich: Oshkora ibodat va kopincha takrorlanadigan musulmonlarning imonini etirof etish.
2 – chi bosqich: Sabir bilan jirkanish va masxarabozliklarni engib otish.
3 – chi bosqich: Soz jangi, imoni ximoya qilish, shuningdek musulmonlarni son jihatdan mustahkamlash.
4 – chi bosqich: Islom kuchga tolib va musulmonlar kopchilikni tashkil topmaguni qadar, quvg’in bolayotgan imonlilarni vaqtinchalik kochib otishi ehtimoli.
5 –chi bosqich: Imonlilar ozlarining son jihatdan kopligi evaziga, jang qilishga tayorlanishi, qurbon bolish va qurolanishga tayor bolishlari kerak.
6 – chi bosqich: Muqadas urush bu tajovuz vaqtoda o’z o’zini ximoya qilishni anglatadi.
7 – chi bosqich: Ximoya bosqichidan song izidan dushman karvoniga qarshi pistirmalar tuzishni va dushmanning ancha kuchsiz bolgan gruhlariga qarshi tayorlash.
8 – chi bosqich: Odamlarni garovga olish muqaddas urushning bir qismi bolib qoldi, ehtimolki, kata miqdordagi pullarga ularni ozod qilish.
9 – chi bosqich: Tevarak – atrofdagilarni boyin sindirish uchun oldindan tuzilgan strategik rejalarni amalga oshirish.
10 – chi bosqich: Butun dunyodagi imonsizlarga urush elon qilish. Shu Orinda dunyo ikkiga bolinmoqda: Islom uyi va Urush uyi. «Fitna bosilib, butun din Alloh uchun bo'lgunga qadar ular bilan urushingiz! Agar tinsalar, u holda zolimlardan boshqaga adovat qilishlik (Islomda) yo'q» (Baqara surasi 2:193).
** Xomein: «Noxaqlikka chidagandan kora, o’z jonimga qasd qilganim yaxshi» dedi. Iso esa noxaqlikka sabir qilishni tanladi, uni yartish emas (Luqo 23:34).
*** Dunyoda imonsizlar bor ekan, muqaddas urush davom etaveradi. Qurol bilan urush islomning bir qismi. Islom Ollohga va uning elchisiga boyinsundirish – yoki oz xoxishi bilan, yoki majburiy tarzdani anglatadi!

Endi, Muhammad urush olib borishga ruhsat olganidan, va uning (Madinalik) yordamchilari, qabilalari bunda unga islomni qabul qilganliklari va uning sadoqatli izdoshlarini qolab quvatlashga qasamiyod qilgandan song, u ozining Makkalik safdoshlari halitdan Madinaga kochib otganlariga, shuningdek u bilan Makkada qolganlariga Yasribga borib osha erda ansarlardan (yordamchilar) bolgan birodarlariga qoshilishlarini buyurdi. U dedi: «Olloh sizlarga birodar* va xavsiz makon berdi». Shunda ular u erga guruhlar bolib yolga tushishni boshlashdi. Su orada Muhammadning ozi Makkada qolib, Ollohning unga Yasribga kochib otishiga ruhsat berishini kutib qoldi.

* Islom birodarlikda namoyon boladi, buning tabiati ayniqsa musulmonlardan biron – kimni azob – uqubatga solinayotgan yoki kimgadir xamla kilinayotgan vaqtda namoyon boladi. Shunda barcha musulmonlar unga yordamga shoshadi.

4.02.14 -- Songi safdoshlarning kochib otishi (622 yillar)

Omar ibn al-Xattob va maxzumit Ayyash ibn Abu Rabiy kochmanchilarning eng oxirgilaridan biri bolishgan. Abdulloh ibn Omarning suzlariga kora, uning otasi quydagini sozlab bergan: «Biz kochib otishni istab qolganimizda, biz – Ayyash ibn Abu Rabiya, Xisham ibn al-As va men – Tanadibda, Sarif ustidagi, Banu Gifor hovuzlaridan brining oldida uchrashishga qaror qildik. Agar oramizdan biron kim u erga kelmasa, biz usiz yolga tushishga kelishdik. Biz Ayyash bilan Tanadibda uchrashdik, Xishamni esa ushlab qolib va islomdan voz kechishga majburlashgan. Yasribga kelgach, biz Kubadagi Banu Amir ibn Aufnikida tohtadik».

Abu Djaxl ibn Xisham va al-Xaris ibn Xisham, onasi orqali xolavacha aka ukalar va Aish akalari, Muhammad xali Makkadaligi vaqtida, Yasribga kelishdi va Ayyashga uning onasi yana bir bor uni kormaguni qadar sochlarini taramaslika va quyoshdan yashirinmaslika soz berganini aytib berishdi. Uni onasiga rahmi keldi. Men unga dedim: «Ayyash, Olloh nomi bilan ont ichaman, bu odamlar seni imondan voz kechishinga majburlashmoqchi. Ulardan extiyot bol! Agar sening onangda bit paydo bolsa u albatta sochini taraydi, va agar Makkaning issig’I uni holdan toydirsa, u salqinga yashirinadi». Ayyash dedi: «Mening onam bergan sozini buzmasligini xoxlayman xolos, va u menda Makkada bor bolgan pullarimni olishini». Men javoban: «Sen bilasan men qurayshitlarning eng boylaridan biriman. Men senga mol – mulkimning yarimini senga beraman, faqat ular bilan borma!». Men Ayyashning maqsadida qatiq turganini korganimdan song, men unga dedim: «Agar sen xech nimaga qaramay qolishni istamasang, unda xach bolmasa mening urg’ochi tuyamni ol va unda bor – u zotdor va boyinsunuvchi. Agar u odamlar senga shubxa oyg’otsa, unda joningni saqla!» Ayyash Omarning (moya) urg’ochi tuyasida yolga tushdi. Yolda Abu Djahl unga dedi: «Olloh nomi bilan ont ichaman, birodarim, men tuyamda qiynalib ketdim, va men xoxlardimki seni ortinda sening tuyanga otirishni. Ayyash rozi boldi, ular Abu Djaxl Omarning tuyasiga otib olishi va tuyalarni erga yotkazish uchun toxtashdi, tuyadan tushgan zaxoti ular Ayyyashga tashlanishdi, uni bog’lab islomdan voz kechishi uchun Makkaga olib borishdi. Kunning ortasida Ayyyashni Makkaga olib kelishdi va deyishdi: «Makkka axolisi! Siz xam o’z axmoqlaringiz bilan, biz o’z axmoqlarimiz bilan qanday qilayotgan bolsak siz xam shunday qiling!»

Kechro Omar shunday sozlarni aytganini aytib berishgan: «Olloh islomdan qaytganlardan, xech qanday tolov qabul qilmaydi, ular uchun gunohni kechirish yoq va tavba mumkin emas, Ollohni tan olib song ular bilan bolgan bahtsizlikdan kegin imonsizlika kaytgalari uchun».* Shunday ozlari xaqida imondan qaytganlar xam deydi.

* Islomda imondan qaytgan musulmonlarning xar kimiga nisbatan ayovsiz shavqatsizligi yanaham oydinlashib bordi. Ular uchun tavbaning imkoni yoq edi, bolishi mumkin bolgani faqat ular yana musulmonlika qaytsa. Agar ular ozlarining islomdan qaytganliklarida qatiyan turishsa, unda bu xayotda qiynoqa solinib va oldiriladi, keyingisida esa olovda yonishadi. Imondan qaytish xechqachon na Ollohdan na musulmonlar tomonidan kechirilmaydi (Baqara surasi 2:217; Moida 5:54 va Muhammad 47:25). Islom diniy ozodlikni tan olmaydi va umumiy inson xuquqlariga qarshilik qiladi.

Omar Madinaga oz oylasi va qarindoshlari bilan keldi, u Kubadagi Rifaa ibn Abd al-Munzirnikida qoldi.

U bilan, akasi Zayd, shuningdek Amir va Abdulloh, og’ilari Suraki va Xusayin, va Muhammad kechro uylangan, uning qizi Xafsining eri Shahmit, Said ibn Zayd ibn Amr, Vakid ibn Abdulloh, tamimit, xomiylik qiluvchi itfoqdosh, Xaul va Malik, og’illari Abu Xaul, shuningdek xomiylik qiluvchi itfoqdoshlar, va Bukayraning tort og’li: Iyos, Oqil, Amir va Xalid, Banu Saad ibn Lays qavmidan ularga xomiylik qiluvchi itfoqdoshlari. Ayyash, Yasribga kelganida, u xam Omar bilan birga Rifanikida qoldi.

Uning izidan boshqa kochmanchilar xam bordi; Talha ibn Ubaydulloh ibn Osman va Suxayb ibn Sinan, Babu al-Xaris ibn Xazradjning akaliridan biri Xubayb ibn Isaf bilan birga Suhnada qoldi.

Suhayib kuchib otishni xoxlaganida, Makkadagi imonsizlar unga: “Sen bizning oldimizga nochor kelding, bizning oldimizda sen boyib ketding va katta mulka ega bolding. Va endi esa oz boyliging bilan bizdan ketmoqchimisan? Olloh nomi bilan ont ichamiz bunday bolmaydi!” Shunda Suhayib ulardan suradi: “Agar oz boyligimni sizlarga bersam,meni qoyib yuborasizlarmi? Ular “Xa” deyishdi. Va shunda u ularga bor butini berdi. Bu xaqida Muhammad bilganida: “Suhayib yahshi bitim tuzibdi! Suhayib yutuqda bulibdi” dedi”.

Muhammadning izdoshlarini kochib otganidan song, Muhammad, Olloh unga kochib otishga ruhsat bermagunicha, Makkada qolaverdi. Imondan qaytishga majburlab kuch bilan ushlab turganlardan tashqari, Makkada Muhammad bilan faqat Ali va Abu Bakir qolgan edi. Abu bakir undan kopincha kochib otishga ruhsat surardi. Ammo Muhammad unga: “Shoshilma, balki Olloh senga xamroh berar” der edi. Va u umid qilardi, osha hamroh ozi Muhammad bolishiga.

4.02.15 -- Qurayshitlarning etakchilari Muhammadni oldirishga qaror qilishdi

Qurayshitlar tez orada, Muhammad oziga boshqa davlat qabilalardan izdoshlar ortirganini tushunib etishdi. Uning kochib otgan dostlari ximoya va panoh topgan. Qurayshitlar xovotirga tushishdi, Muhammad dostlarini oldiga ketib, ular bilan, ularga qarshi urush bilan kelmasin deya. Shuning uchun ular, oz qarorlarini qabul qilgan, Kusayin ibn Kilobning uyida yeg’ildilar, va u erda maslahat qilish va nima qilish kerakligi savolini muhokamasi uchun, chunki endi ular Muhammaddan qorqishni boshlagan.

* Muhammad tinchlik odami bolmagan. U xech kimni shifolamagan, Xudo bilan oz izdoshlarini yarashtirmagan. U dushmanlariga yakson qilishga popisa qilar edi (qirg’in qilish), Olloh nomi bilan ularni qarg’ar va qasos farishtasi bilan qiynar, uni Jabroil deb nomlar edi, ammo aslida u Jabroil emas edi.

Belgilangan kuni qurayshitlar eg’ildilar, Muhammadga taluqli bolgan qarorni qabul qilish uchun. Bu kun “Zahma” (siquv) deb nom olgan. Bu kuni Iblis (shayton), eskirgan engsiz tonda, nuroniy ota qiyofasida namoyon bolgan. U eg’in bolayotgan uyning eshiga turdi. Qurayshitlar undan kimligini soraganda, u javoban: “Sizlarni bu erda nima uchun eg’ilganingizni bilib qolgan, Nedjalik nuroniy, sizlarni sozingizni tinglab, va balki men sizlarga, yahshi maslahat berarman” dedi. Ular uni uyga qoydilar. Uerda eng nomdor qurayshitlar eg’ilgan edi. Ulardan biri boshqasiga dedi: “Siz kordingizmi, bu odam bilan bolgan muamolar bizni qay axvolga olib keldi. Olloh nomi bilan ont ichamiz, u ozining boshqa qabilalardagi izdoshlari bilan bizga xujum qilmasligiga biz amin bololmaymiz. Shuning uchun unga nisbatan qanday munosabatda bolishimizga kelishishimiz kerak”. Bir qancha maslaxatlardan song, ulardan biri: “Uni qishanlab qamab qoying. Kegin kuting, u bilan xam boshqa shoirlar (islomgacha) bilan bolgani kabi bolgunicha: Nabigoy, Zuheyir bilan va boshqalar qurbon bolgan shunday”. Shunda Nedjalik nuroniy soz ochdi: “Bu yahshi maslahat emas. Olloh nomi bilan ont ichaman, agar uni qamab qoysangiz, buni ovozasi tarqalib ketadi, va uni izdoshlari, uni qaerda qamab qoyganingizni bilib qoladi. Ular sizlarga xujum qilib qiyinchiliksiz uni ozod qilishadi, kegin ular shunchalar kopayib ketadiki, sizlarni engiydilar. Shuning uchun sizlar boshqa yahshiroq maslahat topishlaring kerak!”.

Qoshimcha maslahatdan song ulardan biri dedi: “ Uni quvg’in qilish kerak* bizning oramizdan va boshqa yurtimizga kirgizmaslik kerak. Agar u bizdan uzoqda bolsa, nimaki istasak shuni qilishimiz mumkin boladi; biz undan dam olamiz, oz ishlarimiz bilan shug’ulanishimiz mumkin boladi, va bizning oramizda yana hamjihatlik xukum suradi”.* Ammo Nejdalik qariya yana etiroz bildirdi: “Bu maslahatdan xam xech qanday foyda yoq. Nahotki sizlar kormadingiz va eshitmadingiz, qanday chiroyli u gapirmoqda va qanday qilib uzining shirin sozlari bilan odamlarni yuragini asir qilmoqda? Olloh nomi bilan ont ichaman, agar sizlar bunday qilsangiz, men sizlarga yordam beraolmayman. U ketib qolishi va biron bir badaviylar qabilasiga joylashishi, ularni oz sozlari bilan asir qilib, va ular uning izidan ketishi mumkin. Shunda u sizlarga qarshi chiqadi va sizlarni engib, sizlardan hokimiyatni olib qoyib va ozi nimaki istasa shuni qiladi. Shuning uchun vaziyatdan chiqishning yahshiroq yolini toppish kerak!”.

* Isoni Qadimgi Ahd kengashidan quvishgan. Yhudiylar Uni xalqni yoldan urish va Xudoga shak keltirishda gumonsirashgan, bu uchun esa olim bilan jazolangan. Ammo Isoda xechkim xech qachon qurolli qozg’olon xavfini kormagan. U tinchlik Xokimi va xaqiqiy yarashtiruvchi vositachi bolgan.

Shunda Abu Djahl ded: “Olloh nomi bilan ont ichaman, sizlardan xech biringizni kalasiga kelmagan, bir fikir bor”. Ular bu fikir xaqida undan suraganlarida, u dedi: “Men oylaymanki, biz xar bir qavmdan va xurmatli oyladan, kuchli va xurmatli yosh yigitlardan tanlab olishga majburmiz va ularga utkir qilich berishimiz kerak. Ularning barchasi bir vaqitda unga tashlanib, uni oldirishlari* kerak. Shunda biz undan dam olishimiz mumkin boladi. Agar sizlar shunday qilsangiz, shunda uning qoni barcha qavmlar orasida taqsimlangan boladi. Abd ad-Darasning ug’illari butun xalqa qarshi kurasha olmaydi. Biz ularga tolaydigan tovonga xursand boladilar”. Shunda Nadjadan kelgan nuroniy dedi: “Bu odamning maslaxati – yagona yaxshi maslaxat”. Bunday qaror bilan butun jamoat rozi boldi, va shundan song barcha tarqab ketdi.

* Yaxudiylar xam birinchi imkoniyat yaralishi bilanoq Isoni oldarishga qaror qilishgan edi. Uni ortidan kuzatishgan. Uni toshboron qilishga urinishgan. Ammo u ularning orasidan otib va g’oib bolgan, chunki Uning vaqti kelmagan edi. (Yuxanno 8:59; 10:39).

4.02.16 -- Muhammad uzining yashash joyini tark etmoqda (622 yillar)

Shunda Muhammadning oldiga Jabroil kelidi va dedi: “Bu kecha uz joyinga yotma, kopincha uxlash uchun yotadigan joyinga”. Tunning uchinchi qismi utgandan song, kurayshitlar uning eshigi oldida toplandilar, u qatiq uxlab qolishini kutib, va shunda unga tashlanish uchun.

Muhammad buni korganidan song, u Aliga dedi: “Meni joyimga yotgin va Xadramutdan* tayorlanga yashil choponga uranib ol” – Muhammad kopincha shu choponga uranib uxlar edi – “ular senga xech qanday yomonlik qilmaydi”.**

* Janubiy Arabistonning viloyati.
**Muhammad uzining jiyani va asrab olinga og’li Aliga, uz dushmanlarini chalg’itishga imkoniyat yaratib berdi. U, uni tunning ortasida, qorong’ida xavfga qoydi, uzini qutqarish uchun.
Iso esa, aksincha, uzining dushmanlarining oldiga chiqdi va dedi: “Agar Meni izlayotgan bolsangiz, ularni kuyib yuboring, ketaverishsin” (Yuhanno 18:8). Uning ozi azob chekishga va olishga tayor edi, Uzining izdoshlarini xavfga solmaslik uchun.

Yazid ibn Ziyod menga Kurayiz qavmidan bolgan, Muhammad ibn Kaaba sozlarini aytib brgan: “Qurayshitlar Muhammadning eshigi oldida tugan edi, ularning orasida Abu Djaxal ham bor edi. U dedi: “Muhammad uylaydiki, agar sizlar uning ortidan borsangiz, unda arablar va boshqalarning xujayini bolasizlar deb – ‘qolgan dunyoning’*, va vafot etganingizdan song sizlar qayta tirilasizlar va Iyordon daryosi boyida joylashgan bog’lar kabi, bog’larga ega bolasizlar. Agar uning ortidan bormasangiz, u sizlarni yakson qiladi. Ulimingizdan song esa dozaxda uzingizga kelasiz, u erda esa olovda yonasiz”. Shunda Muhammad tashqariga chiqdi, bir siqim turpoq olib ularning boshi uzra tashladi, song Abu Djahlga dedi: “Xa men bu xaqida dedim – va sen – ulardan biri san. Olloh ulardan nigohlarini olib qoydi va ular Muhammadni taniy olmadilar (Ya Sin surasi 36:9)”.

* Abu Djahl bunda faqat arabiston qabillalarini nazarda tutgan edi.

“Nihoyat, ularning oldiga , ular bilan bolmagan biro dam keldi, va ulardan kimni kutayotganliklarini suradi. Ular javob berdi: “Muhammadni”. U ularga dedi: “Olloh havsalangizni pir qilgan bolsin! Muhammad sizlarning oldingizga chiqan edi, boshingiz uzra tuproq tashlab song ketdi. Nahotki sizlar bilan nima bolganini kurmadingiz?” Shunda ularning xar biri qoli bilan boshini ushlab unda tuproq borligiga amin boldi. Song ular uyga kirib, Muhammadning choponiga uranib olgan, Alini topdilar. Ular dedi: “Olloh nomi bilan ont ichamiz, Muhammad shu erda uz choponiga uranib uxlaydi”. Ular tong otguncha shunday fikirda edi. Tong otganda esa Ali uz urnidan turdi, va shunda ular: “Demak xaqiqatni bizga gapirgan usha kishi!” Shunda Olloh Muhammadga kochib otishga ruhsat berdi.* Abu Bakar boy odam bolib u uziga ikkita urg’ochi tuya sotib olib zu uyida ushlab turdi, tosaddan bolib qolishi mumkin bolgan kochib utishga tayorgarlik kurib.

* Olloh Muhammadga qochishga ruhsat bergan, Madinada siyosiy davlat tuzish uchun. Islomda Olloh va odam ortasida vositachi yoq, urin bosar qurbonlik xam yoq, yarashish xam yoq, va bu qurbonlikning natijasida Muqadas Ruhning berilishi xam yoq. Muhammadning dinining maqsadi siyosiy davlat bolib qoldi, insoniyatning ruhiy qayta tug’ilishi emas. Shuning uchun Muhammad zu izdoshlari uchun ulmagan. Iso esa uzini Golgofada qurbonlika berdi, biz abadiy xayotga ega bolishimiz uchun!

III QISIM – Xukumdor Madinada

4.03 -- Muhammadning Madinaga kuchib utishi (622 y. b. d.)

Imonlilarning onasi Oysha aytishicha: “Muhammad uzgarishsiz (otamni) Abu Bakirni uyiga tongda va tunda borib turgan. Biroq Olloh unga kochib otishga ruxsat bergan kuni, kunduzi xozir bolgan. Uni korib, Abu Bakir xitob qildi: “Ehtimol, bir nima bolgan, agar Muhammad shu vaqtda bizning oldimizga kelayotgan bolsa” U Kirganda, Abu Bakir otirgan dastgohdan turdi, va Muhammad otirdi. Shu vaqtda Abu Bakir bilan uyda xech kim bolmagan, men va mening opam Asmadan tashqari. Muhammad dedi: “ Ular oz honalariga kirsin!” Abu Bakir javoban: “Sen men uchun ota – onamday yaqinimsan. Bular mening qizlarim ku!” Shunda Muhammad dedi: “Olloh menga kochib otishga ruhsat berdi!” Abu Baki soradi: “Biz yolga birga chiqamizmi?” Muhammad qatiy javob berdi va Abu Bakir quvonchdan yeg’lab yubordi”. Oysha aytishicha: “Men avval xech qachon kimnidir quvonchdan yeg’laganini kurmagan edim!” Shunda Abu Bakir dedi: “O Ollohning elchisi! Men bu ikki tuyani tayor qib shu kun uchun ushlab turgan edim”. Shunda ular Banu** Dual ibn Bakir qabilasidan bolgan odam, Abdulloh ibn Arkatni ularga yol boshchilik qilish uchun, yonlashdi. Tuyalarni belgilangan vaqt kelguniga qadar boqish uchun berishdi. Muhammadni ketishi xaqida xech kim xaech nima bilmas edi, faqat Ali, Abu Bakir va uning oylasidan tashqari. Muhammad ozini ketishi xaqida Aliga xabar berdi va unga Makkada qolishini buyurdi, toki odamlar Muhammadga saqlash uchun qoldirga barcha narsalarni qaytarmaguni qadar.

* Muhammad va uning jamoatini Makkadan kochib otishi islomda muhim ahamiyatli uzgarishlar olib keldi. 12 yil Muhammad Makkada quvg’in qilinayotgan payg’ambas sifatida istisno tarzidagi chidamiylik bilan yashagan. Ilk jamiyat ozini ibodatchi jamo tarzida namoish etgan.
Madinada Muhammad noinsiz qatiy, xach qanday qiyin qrorni oldida qaytmaydigan siyosatchi boldi. Ollohning xukmini kutayotgan, qoloq jamoatdan, muntazam ravishdagi miyani yuvish yoli bilan, jasur jangchilardan iborat xarbiy qoshinni hosil qidi.
Makkada yozilgan suralar g’ayratlantiruvchi payg’ambarlik quvatga ega bashoratga tola; madinada yozilga suralar esa otib bolmas chakalak zor qonunlariga ohshaydi. Makkada Muhammad otilib chiquvchi vulqonga ohshar edi, Madinada esa uning yonayotgan bashorat toshlari, qonunlar va qarorlar mustahkam korinishi tusiga aylanar edi.
Musulmonlar Makkadagi vaqt va Madinadagi yangi vaqt orasidagi, bunday tanqidiy farqni boshidanoq sezishgan edi, va shuning uchun ular uz taqvimlarini Muhammadning kuchib otish sanasi bilan boshlaydi (622 y). Bu dalil shuni korsatadiki, na payg’ambarning tug’ilishi, na Quron vahiylarini boshlanishi shunday atash mumkin bolsa, xatoki uning yangi diniy jamoatini paydo bolishini “toliq islom” deb hisoblash mumkin emas. Islomni toliq ornatilgan deb faqat u diniy davlat shakliga ega bolganda gina hisoblash mumkin (shaharlar – mamlakatlar). Islom ozini ovropa marifati qabul qilayotgan din va davlatni ayro bolishini nazarda tutayotganiday, qabul qilmaydi; buning orniga, u ozini davlat – dini, siyosat va dinni birlashuvi tarzida kuradi, va talab qiladi. Musulmonlar Makkada boshidan kechirganlari, xukumatni bosib olish uchun tayorgarlik sifatida va “toliq islomni” paydo bolishiga xizmat qildi.
**Banu, Bana, Bani – bu sozlar og’illarni ifodalaydi yoki qabilalar otalarining avlodi.

4.03.1 -- Muhammad va Abu Bakirning g’ordagi vaqtinchalik manzilgohi

Muhammad va Abu Bakir birgalikda, Abu Bakirning uyi orqa eshigidan chikdilar. Ular shaharning pastida joylashgan Saur g’ori tamon yol oldi. Abu Bakir og’li Abdullohni, odamlar kun davomida nima deyishlarini eshitishga yubordi, song tunda ularga yangilik olib kelish uchun. Abu Bakirning erkin koyib yuborgan Amir ibn Fuxayr kunduzi uning chorvasini dalada boqishi shart, tunda esa ularni g’orga olib kelishi kerak edi, Uning qizi Asma esa tunda ularga egulik uchun biron nima olib kelishi shart edi. Muhammad va Abu Bakir uch kun davomida g’orda bolishdi. Qurayshitlar uni ketganini bilgan zahoti yoq, kim uni qaytarsa osha odamga yuzta tuya taklif qilishdi. Abdulloh qurayshitlar bilan kun boyi bolib Muhammad va otasi xaqida nima diyeshoyotganini eshitib. Song tunda barcha eshitganlarini ularga aytib berar edi. Amir ibn Fuhayro Makkaning boshqa chuponlari bilan birga bolib, oqshomda esa Abu Bakirning chorvasini g’orga olib kelar u erda ularni sog’ib va gosht uchun bog’izlashi mumkin edi. Abdulloh tongda g’ordan ketayotganda, Amir uning ortidan, chorva bilan uni yashirish maqsadida borar edi. Uch kun otgandan song va xalq ularni izlamay quyganidan kegin, ular bilan yonlangan odam ikki tuya va ozi uchun bir tuya olib keldi.

Asma ularga egulik uchun moljalangan zahiralar olib keldi, ammo, tuyalarni tugunchaga bog’lash uchun, arqon olib kelish yodidan chiqan. Shunda u belbog’ini echib uning yordamida tugun bog’ladi. Abu Bakir eng yaxshi tuyani Muhammadning oldiga olib kelib dedi: “Unga otir! Sen uchun men ozimning qarindoshlarim ota va onamni bergan bolar edim!” Muhammad javoban: “Menga tegishli bolmagan, tuyaga otirmayman!” Abu BAkir javoban: “U senga tegishli! Sen men uchun – ota va onamday yaqinsan!” Muhammad javoban: “Yoq. U uchun qancha tolading?” Abu Bakir uning narxini aytkanida, Muhammad dedi: “Men uni shu narxda sendan sotib olaman”. Va Abu Bakir unga tuyani sotdi. Shundan song ular tuyalarga utirdi, va Abu Bakir Amirni ozining ortiga otirgazib oldi. Amir ularga yolda xizmat qilishi kerak edi. Ular yolga jonab ketishdi.

* Isoda minish uchun moljallangan xayvon bolmagan. U oz shogirdlariga vaqtincha olib turish uchun ikki urg’ochi eshak (mocha) olib kelishni va ularning egalariga ular Xudoga kerak ekanligini aytishni buyurgan. Iso, Ozining Otasi, Xudoga umid qilgan, va ozining dostlarini saxovatiga Quddusga podishoxday kirib boorish uchun, “Madx!” xitobi ostida. Unga qarshi qayrib qoyilgan shaxardan U qochgani yoq, aksincha oz irodasiga kora urg’ochi eshakka utirib shaxarga kirib bordi, uerda U xochda olishi kerak bolgan. Iso yuvosh va yurakdan singan edi, Unda jasorat bore di, va U qurolsiz bolib qolishi va Ozini boshqalarning qutqarilishi uchun qurbonlika berishi mumkin edi.

Muhammad esa, xokimlika intilish boshqaruvi va ozini saqlab qolish xisi sababli, kochib otgan, kopdan beri bunga tayorgarlik korib. Uning xayoliga xam kelmagan dostlari yoki dushmanlari uchun olish – u jashashni xoxlagan, xokimlikni va g’alaba qozonishni.

Asma aytishicha: “Muhammad va Abu Bakirning ketganidan song bizning uyimizga Abu Djaxl boshqa qurayshitlar bilan keldi. Ular ostonada tik turar edi. Men ularning oldiga chiqdim. Ular mendan otam qaerda ekanligini suradi. Men javoban: “Olloh nomi bilan ont ichaman uni qaerdaligini bilmiman” dedim. Abu Djaxl qopol va jirkanchli odam, shunday zarba bilan meni yuzimga urdi, qulog’imdagi sirg’a uchib tushdi”.

4.03.2 -- Asmaing oldiga Abu Kuxafa qanday kelgan

Yaxyo ibn Abbad ibn Abdullox ibn Zubayir menga xabar berdi, uning otasi Abbad unga aytib berishicha, uning buvisi Asma sozlab berganicha: “Muhammad Abu Bakir bilan birga ketganida, u ozi bilan barcha pullarini olib ketgan – besh yuz yoki olti yuz dirxam. Shunda kor bolib qolgan bobom Abu Kuxafa oldimga kelib dedi: “Men oylaymanki, u ozini va sizlarni oz pullaridan maxrum qildi“ men javoban: “Aslo yoq, bobo, u bizga kop boylik qoldirdi“ Shunda men toshlarni olib va mexrobga qoydim, u kopincha uyni shu qismida pul saqlar edi; men shu toshlarni moto bilan yopib qoydim, va bobomni qolini olib: “Mana bu pullarga qolingizni qoying!“ dedim. U shunday qildi va dedi: “Agar u shuncha pul sizlarga qoldirgan bolsa, unda xovotirga orin yoq. U yaxshi ish qilibdi, shunday qilib, chunki bu sizlarga etadi“. Ammo Olloh nomi bilan ont ichaman, chunki u bizqa xech nima qoldirmagan, men buni feqat qariyani tinchlantirish uchun aytdim“.

* Makorlik namoishi Islomda tanolingan va qonuniy “maqsadga etkazuvchi omil“ Quron Al Imron surasi 3:54.

4.03.3 -- Muhammadning kochib otish joylari

Avval Abdullox ibn Arkat ularni Makkaning pastki qismidan olib chiqdi, Usfan ostidagi qirg’oqdan olib otdi (Shimoliy – g’ariy makkadan 60 chaqirim), song Amadjaning quy tomonidan (tahminan 30 chaqirim uzoqroq). U Kudaydani bosib otgandan song (12 chaqirim Qizil dengizda uzoqroq), uu ular bilan birga yolni bosib otgandan song va Xarrar tomon yol oldi, song Sanit al – Mara tomon va nixoyat Lakifgacha etib bordi. U ularni Lakif suv hovuzi oldidan olib otdi, Madjaddan otib ketdi yoki Ibn Xisham xisoblayotganiday Madja suv havzasiga keldi. Ketidan ular Madjadj Zu al – kadvayn xurmo dalasi orqali otib borishdi. U erdan u ularni Zu Kishd vodysi orqali Djadayda, Adjrad, Zu Salom, tomon olib otib ketdi, Aad vodysi orqali Taxin suv havzasi tomon va Ababidu sayin.

Song u ularni al – Fadj yonidan olib otdi va al – Ardjga ular bilan tushdi (taxminan Madinaning shimoliy qismidan 250 chaqirim). Aytishlaricha aynan shu erda ularning tuyalaridan biri oqsoqlangan yoki betob bolib qolgan joy, Aus ibn Xudjr, Aslam qabilasidan bolgan odam, Muhammadga oz tuyalaridan birini ar – Rid den nomlangan tiyani bergan va Yasribga olib kelgan. Shuningdek u oz qullaridan biri Masud ibn Xunayn isimli qulni xam bergan. Al – Ardjadan yolboshchi ularni Rakubdan ongda joylashgan Sanit al –Airga olib brogan, song pastdagi, Rum vodysiga, u erdan esa – Kubaga (Madinaning chegarasini kursatuvchi shaxar darvozasi, Makkadan taxminan 350 chaqirim uzoqroqda joylashgan), u erda Banu Amr ibn Auf yashagan. Raby al – avval oyining on ikkinchi kechasida (Musulmon taqvimining 3 oyi), duyshanba kuni, kuning aynan qizigan vaqtida, quyosh deyarli choqiga chiqanda, ular Yasribga kirib borishdi* (Kubaning sharqiy qismida taxminan 6 chaqirim masofada joylashgan).

* Bir qancha vaqt otganidan Muhammadning Yasribda yashashidan song bu shaxar “Madina” deya tanilgan, yaniy arabchadan “shaxar” - aynan shu shaxar Muhammad va uning izdoshlari uchun boshpana bolib qolgan. Boshqa bir baxsli fikirlarga kora, “al – Madina” nomi avval “xukum joi” yoki “qozilar orindig’I” ni bildirgan.

4.03.4 -- Muhammadni Madinaning shaxar darvozasi, Kabaga kelishi (Sentyabr 622 yillar)

Mening qavmimdan bolgan Muhammadning ayrim izdoshlari menga aytishlaricha: “Muhammad Makkadan ketganini eshitganimizdan song, biz uning kelishini kutishni boshladik, va tongi ibodatdan song biz toshli dalaga chiqib va u erda uni kutar edik. Biz u erda sharpani anglab bolmagunichanqolar edik. Song biz otga qaytar edik chunki u kunlar juda xam jazirama edi. Biz uni kelar kuni xam shunday qilganmiz. U kelganda biz uyga qaytgan edik. Birinchi bolib uni bir yaxudiy korgan*, uni biz qanchalar kutayotganimizni korgani uchun u baland ovozda xayqirib yubordi: “Kaylaning og’illari, sizlarning baxtli qismatingiz etib keldi!”

* Muhammadni birinchi bolib tanigan odam Yasriblik (Madina) yaxudiy bolgan. Yaxudiylar bu shaxarning eng oliy sinifini tashkil qilar edi. Ularda Tavrot bor edi, u obroy keltiruvchi bolib xizmat keltirar edi, va ular moxir ustalar edi vajuda muvaffaqiyatli.

Biz chiqib Muhammadni anjir daraxti soyasi ostida topdik. U bilan Abu Bakir bore di, u qanday yoshda bolgan bolsa shunday yoshda. Chunki bizlarnin kopimiz Muhammadni oldin kurmaganmiz, biz bilmas edik bu ikki erkakdan qay biri – u ekanligini. Muhammaddan soya ketganidan song, va Abu Bakir ozining choponi bilan unga soya qilganida – shundagina biz uni tanidik”.

Aytishlaricha, Muhammad Banu Ubayd qavmidan bolgan Kulsum ibn Xidmning uyida qolgan. Boshqa rivoyatlarga kura, u Saad ibn Xaysamnikida qolgan. Kulsumnikida qolgan deya tasdiqlayotganlarning aytishicha u Saadning uyiga umumiy eg’inlarga brogan xolos, chunki u boydoq bolib uning uyida Muhammadning boydoq izdoshlari qolar edi. Shuning uchun uning uyi “Boydoqlar uyi” deb nom olgan. Faqat Ollohga ayon aslida nima bolgani.

4.03.5 -- Qay tarzda Muhammad Makkada oziga uy tanlaganligi

Ali* odamlar Muhammadga ishonib qoldigan buyumlarni qaytarib, uch kechayu va uch kunduz Makkada qolgan edi. Song u Muhammadning ortidan jonadi va u bilan birga Qulsumnikida qoldi.

* Ali, Muhammadning jiyani va asrab olingan og’li, uning xojaligida ish boshqaruvchi bulib xizmat qilgan, otasi Abu Tolibning qavmi ximoyasida bolib xali 20 yoshga kirmaganligi uchun.

Muhammad duyshanbadan payshanbagacha Kabada qolib, machitning asosini qoydi. Juma kuni esa Olloh uni boshqa erga boshqardi. Banu Auf ularnikida koproq qoladi deb oylagan edi. Juma ibodati vaqtida Muhammad Banu Salim ibn Aufnikida edi. U xozirda Ranun vodiysi markazida joylashgan machit urnida ibodat qilgan. Bu Uning Madinada birinchi bor juma kuni qilingan ibodati edi. Utba ibn Malik va Abbos ibn Ubad, Banu Salim qavmidan bolgan boshqa odamlar bilan uni ular bilan qolishini sorashdi, uni ximoya qilish uchun, chunki ular kopchilik edi, va ular kuchli bolib yxshi qurollangan edi. Biroq Muhammad ularga dedi: “Tuyaning ozi boshqarsin. Chunki u Ollohdan buyuruq olgan kaerda tuhtash kerakligi xaqida, men qaerda tohtasa shu erda qolaman”. Ular tuyani qoyib yubordi, va u Banu Bayad uyiga yaqinlashganida, uning oldiga Ziyod ibn Labid, Farv ibn Amr va boshqalar chiqdi, ular xam shunday Muhamma ular bilan dni qolishga sorashdi. U ularga xam avvaldagiday javob berdi. Xudi shunday voqea onasi tomonidan unga tog’a bolgan Banu Said, Banu al – Xaris va Banu Adiy qavimlari uylari oldida xam roy berdi, chunon chi Salma, Amirning qizi, ularning ayollaridan biri, Abd al – Mutalibning (Muhammadning bobosi) onasi bolgan.

Tuya yurib borar edi, Banu Malik ibn an – Nadjar yashaydigan joyga etib kelmaguni qadar. U erda u machit eshigi oldida tiz chokdi, osha vaqitda ikki etim Saxl va Suxayilning xurmo quritish joyi joylashgan bolgan. Ular Banu Malik ibn an – Nadjir qavmidan bolgan Amrning og’illari bolgan. Tuya tizalariga chokanida, Muhammad undan tushmadi, u ornidan turib yana bir necha qadam oldinga yurdi. Muhammad xattoki uning jilovini qoyib yubordi va uni boshqarmadi. Song u ortiga qaytib yana osha edra tizalariga chokdi. U shunday xolatda qolib bir necha bor silkinib va boynini erga qoydi. Muhammad undan tushdi. Abu Ayub Xalid ibn Zayd undan yukni tushurib uyga olib kirdi. Muhammad kirib uning uyida qoldi. Song u bu joyi kimga tegishliligini soradi. Muaz ibn Afra javob berdi: “Ikki yetimga Saxl va Sixayilga, ular men bilan yashaydi”. “Men undan machit qilaman va senga u uchun tovon tolayman”.

* Iso jonivarlar boshqaruviga muxtoj bolmagan. U Butrus va Yuhanoni oldindan tayinlab, ular bilan Ozining ohirgi kechiklikini qilishi uchun qaerdan joy topishlarini aytib yuborgan (Luqo 22:8 – 13).

4.03.6 -- Birinchi masdjidning qurilishi

Olloh Muhammadga masdjid qurishni buyurdi*. U Abu Ayubning uyida uning uyi va masdjid qurib bitilgunicha qoldi. Imonlilarni ruhlantirish maqsadida, uning ozi qollari bilan u erda ishladi. Kochmanchilar (Makkalik) va yordamchilar (Madinalik) zur berib ishlashar edi. Bir musulmon quydagi sherni bitgan:

Agar biz ish siz otirsak, payg’ambar ishlasa, unda bunday xolat biz uchun nomaqbuldir!

Qurilish vaqtida musulmonlar bunday sher bitgan:

Faqat kelajak dunyoda xayot – bu chin xayotdir. Olloh! Yordamchi va kochmanchilarni avf etgin!

Muhammad bu sozlarni takrorlar, ammo “kochmanchi” sozini oldihga kuyar edi.**

*Arabcha “djomi” sozi asliga muvofiq “yig’iluvchi, birlashuvchi, qamraboluvchi” manosini bildiradi. Russ tiliga “masdjid” deb tarjima qilinadi (“masdjid” sozidan, Arab tilidan tarjima qilinganda “sig’inish joyi”).
Iso jamoat binolari yoki ibodatxonalar Oz izdoshlari uchun qurmagan, kasbi duradgor bolishiga qaramay. Binolarning orniga U shogirdlariga Oz Ruhini berdi, ularning ozi Xudoning Mabadi bolishlari uchun. Iso Masih, imonlilar yig’ilishi mumkin bolishi uchun, olik toshlardan binolar qurish maqsadini taqib qilmagan. Undan tashqari, U Xudoning ozi imonlilarga ornashishini xoxlagan. Bugungi kunda Iso Masihning jamoati – bu Xudoning yoritilgan Mabadi.
**Ayrim xolatlarda Muhammad Makkadan kochib otganlarni afzal korgan. Bu Makkalik va Madinalik musulmonlar ortasida, jidy keskinlika olib keldi. Bu qarama qarshiliklar kechroq, uning orin bosari birinchi xalifni tanlash vaqtida yuzaga chiqdi.

Gishtlardan bo;gan katta yuk bilan Ommar keldi va Muhammadga dedi: “Ollohning elchisi! Ular meni oldirmoqda. Ular menga men kotara olishimdan koproq bolgan yukni yuklamoqda”. Muhammadning ayoli Umm Salma dedi: “Men korganman, Muhammad tovlanib turgan sochlari ustidan qolini yurgizib dedi: “Yoq, Sumayyinning og’li, afsuski, ular seni oldirmaydi, aksincha etiqotdan qaytgan murtadlar!”

Muhammad Abu Ayubning uyida masdjid va uning uyi qurib bitilmagunicha qoldi. Song u uerdan ketdi. Abu Ayub aytib bergan: “ Muhammad mening uyimda qolganida, u pastki qavatda yashagan edi, men va Umm Ayub esa – yuqori qavatda. Men unga dedim: “Ollohning elchisi! Sen menga ota va onamdan xam qadirliysan! Men tinchlik topaolmayabman va gunoh deb xisoblayman, sen pastki qavatda yashayotganing, men esa yuqori qavatda, sening ustingda yashayotganimdan. Kel biz pastgi qavatga tushamiz sen esa yuqori qavatga otib ol!” U javoban: “O Abu Tolib! Biz va bizning oldimizga tashrif buyuruvchilar uchun, biz pastgi qavatda turishimiz qulay” . Va Muhammad pastki qavatda yashay Verdi, biz esa yuqori qavatda”.

“Kunlarning birida, biz suv saqlaydigan idish sinib ketdi. Biz ozimizning yagona adyolimizni olib eyrni artishni boshladik, suv pastki qavatga otib Muhammadni bezovta qilmasligi uchun”. U davom etdi: “Biz u uchun kechgi ovqat tayorlar va unga yuborar edik. U bizga ovqat qoldiqlarni qaytarganida, biz ayolim bilan, uning qolari tegkan joylarni topar edik, ular orqali bizga marhamat tegishi uchun. Bir kuni biz unga sarimsoq va piyozdan tayorlanilga taomni kechgi ovqatga yubordik. U bizga bu kechgi ovqatni qaytardi, va biz xech qaerda uning qollari izini topa olmadik. Men uning oldiga xayratda bordim va dedim: “Men kechgi ovqatda sening qollaringni izini topa olmadim”, song men unga biz uning qollari tegingan joylardan ovqatlanganimizni va shu orqali marhamat olishni istaganimizni gapirib berdim. U javoban dedi: “Men ovqatda sarimsoqni isini sezdim, mening oldimga esa doyimiy ravishda odamlar kelib turadi va mendan kelayotgan isni xis qilishadi. Ammo sizlar uni istemol qilishingiz mumkin!” Shunda biz bu ovqatni istimol qildik, va boshqa xech bu osimlikdan u uchun ovqat tayorlamaganmiz”.

4.03.7 -- Qay tarzda kochmanchilar Muhammadning izidan Madinaga ergashgan

Kochmanchilar Muhammadning izidan Madinaga kelishdi, shunda qilib Makkada xech kim qolmadi, imondan qaytganlar yoki kuch bilan ushlab turilganlardan tashqari. Biroq kochmanchilar Olloh va uning elchisi oldiga butun mol – mulki va oylalari bilan qochishgani yoq. Mustasno tarzida uylarga ega bolgan Djumax, Banu Djaxl ibn Riab qavmidan bolganlar. Bu ximoya ostida bolgan itfoqdoshlar Banu Umayya va Banu al – Buqayr, bular oz navbatida Banu Adiy ibn Kaab itfoqdoshlari bolgan. Ular kochib otganda, ularning uylari quluft bolgan va u erda xech kim yashash uchun qolmagan.

Banu Djaxsh kochib otganida, Abu Sufiyan ularning uyini Amr ibn Alkamga sotib yubordi. Bu xaqida Djaxshning og’illari bilganida, Abdulloh ibn Djaxsh bu xaqida payg’ambarga sozlab berdi, u esa javoban unga: “Naxotki sen bu uchun Olloh senga janatda ng yaxshi uy berishiga qoniqmaysan?” U javoban: “Albata, men qoniqaman!” “Bunday xolatda sen uni olasan” – javob berdi Muhammad unga. Muhammad Makkani zabt etganda, Abu Axmad u bilan ularning uylari xaqida gaplashgan. Muhammad javob berishga ikkilangan va odamlar Abu Axmadga dedi: “Muhammadga Olloh uchun chekilgan moliyaviy ziyonlar xaqida sozlar yoqmaydi. Shuning uchun u bilan bu xaqida boshqa gaplashma!”.

Muhammad Madinada rabiy al avval oyidan (3 oy), kelasi yilning safar oyigacha (2 oy) boldi. Bu vaqt orasida uning masdjidi va uning uyi qurilishi tamomlangan edi.

4.03.8 -- Muhammadning birinchi va’zi

Menga Abu Salm ibn Abd ar – Raxmon sozlab bergan,Muhammad ozining birinchi ommaviy va’ida (Ollohning ozi bizni u gapirmagan gaplarni unga qoshishdan asrasin) Ollohni mqtadi va olqishladi, shundan song dedi: “Odamlar! Ezgu ishlaringizni oldingizda yuboring!* Olloh nomi bilan ont ichaman, agar qay biringizni yaqinlashib kelayotgan xukum kuni oldida daxshat qamrab olsa, unda uning podasi choponsiz qoladi. Shunda Olloh unga tarjimonsiz yoki darvozabonsiz deydi: “Naxotki sen meni Elchimni uchratmading, va naxotki u senga mening xabarimni etkazmadi? Men senga mulk berdim va senga ezgu ishlarni korsatdim. Sen esa oz joning oldida nima yubording?” Song u chap va ong tomonga qarab xech nima topa olmaydi; u oz oldiga qarab, dozaxdan boshqa, xech nima topmaydi. Kim ozini dozaxdan qutqara oladi (oz yuzini), xattoki agar bir parcha anjir bilan, mayli shunday qilsin. Xech nima topa olmagan kishi esa – u ozini yaxshi soz bilan ximoya qilsin. Xar qanday ezgu ish on barobar va xattoki etiyuz barobar mukofotlanadi. Tinchlik bolsin sizlarga, Ollohning iltifoti va uning marxamati!”.

* Islom – dini, ezgu ishlar taqvodorligiga asoslangan. Imon taqvodorligi islomda ikkinchi darajali axamiyatga ega, chuninchi imon, va imon vazi “ezgu ish” deb xisoblanadi. Islomga orin bosar qurbonlikga asoslangan oqlanish imoni yod. Xar biro dam oziga ezgu ishlar orqali sazovor bolmog’I kerak. Muhammadning xulq – atvorida xarakatlantiruvchi kuch bu Ollohning xukmi va dozaxdan qorqish xisidan iborat, sevgi va xizmat qilish xisi emas. Ammo Butrus bizga xech kim qonunlarga amal qilish yoki ezgu ishlar bilan oqlanaolmasligini vaxiy qilib qoldirgan. Bu erda Muhammadning va islomning asosiy yanglishishi mavjud.

4.03.9 -- Muhammadning ikkinchi vazi

Muhammad ikkinchi bor shunday vaz aytdi: “Xudoga xamdlar! Men Unga xamdlar deyman va Uni yordamini sorauman. Olloh bizning, oz yovuz niyatlarimizdan va gunox qilmishlarimizdan panoximizdir. “Quyosh chiqishida ularning g'orlarining o'ng tarafidan o'tib ketganini, botishida esa ularning chaptomoni bo'ylab yiroqlashib ketganini, ular esa hamon uning keng bag'rida ekanlarini ko'rasiz. Bu ham Allohning mo''jizalaridan (biri)dir. Kimni Alloh hidoyat etsa, bas, o'shagina hidoyat topuvchidir. Kimni adashtirsa, bas, uning uchun To'g'ri yo'lga soluvchi do'st topa olmassiz” (Al – Kahf surasi 18:17).

“Men guvohlik beraman, Ollohdan boshqa iloh yoq. Uning xamkori yoq. Dunyodagi eng yaxshi sozlar – Ollohning sozlari. Kimning yuragiga Olloh oz sozlarini yuborgan bolsa, baxtiyordir,uni Olloh imonsizlikdan olib chiqib islomga olib kelgan, va Quronni xar qanday odam nutqidan ustun qoyar. Bu – butun dunyodagi eng yaxshi va ajib sozlar.* Olloh nimaniki sevsa, shuni seving! Ollohni butun qalbingiz bilan seving! Ollohning sozlaridan xech qachon charchamang, xach qachon ularni qaytarishdan toxtamang!** Ollohning sozlariga yuragingizni tosh qilmang, Axir bu sozlar – yaratilgan barcha narsadan eng yaxshisi va oliyjanobi. U Quroni eng tanlangan deb nomladi, odamlarga ruxsat berilgan va man etilgani, yorug’ olamdagi barcha narsadan va barcha sozlardan eng ajoyibi. Ollohga sajda qiling va Unga xamkorlarni qoshmang! Undan qorqing chin izat – ikromda! Oz og’zingiz bilan gapirayotgan barcha narsada, Olloh oldida samimiy boling! Ollohning ruxida bir biringizni seving, chunki Olloh g’azablanadi odam Uning axdini buzsa. Sizlarga Ollohning tinchligi va marxamati bolsin!

* Bu muqadimaning qisqartirilgan shakli (Qiya harif bilan ajratilgan), bugungi kunga qadar masdjidda juma vazini muqadimasi farzi sifatida xizmat qiladi.
Islom ikki xil qismatni orgatadi: Olloh odamlarning birlarini qutqarilishga belgilaydi, boshqalarni esa – xukimga (Ibroxim surasi 14:4; An – Naxl surasi 16:93 va boshq). Islomda aloxida odamning ozodligi judaxam chegaralanilgan. Shunga qaramay, musulmon odam xukum kuni ozining ezgu va yomon ishlari uchun javobgarlik olib boradi. Shuning uchun musulmonlar Ollohdan qorqishlari kerak va Olloh ezgu ishlar natijadasida ulardi dozax olovidan qutqarishiga umid qilishlari kerak (Maryam surasi 19:72).
**Arabchada “Quron” sozi “Oqish” yoki “Oqish matni” manosini anglatadi va faqat Muhammadning suralariga nisbatan islomda qolaniladi.
Quron Ollohning oxirgi va bexato sozi deb xisoblaniladi, Muhammadni tutqanoq tutgan vaqtida farishta Jabroil orqali aytib berilgan. Bu soz odamlarning nafaqat boshlariga singishi kerak, balki ularning yurak tubigacha. Xar bir musulmon Quronni yod olishi shart. Bu ish odamni oqlovchi deb xisoblaniladi. Ollohga itoat, qolgan boshqa narsalardan tashqari, Quronni yod olishda xam namoyon boladi, bu uchun odam xukum kuni mukofot oladi.

4.04 -- Musulmonlarning shaxar – davlatining tashkil etilishi (622 yillar kegin)

4.04.1 -- Muhammad asosiy qonuni tuzishi

Muhammad, kochmanchilar va yordamchilar shuningdek yahudiylar uchun, oz imonini va mol mulkini, bir qator shartlar asosida, saqlab qolishilariga ruxsat berilgan, shartnoma sifatida xizmat qilishi kerak bolgan xujatni tuzdi. Shartnoma shunday der edi: Mexribon va shavqatli Olloh nomi bilan! Bu shartnoma Muhammad payg’ambar tomonidan tuzilgan qurayshitlardan bolgan imonlilar va Madinadan bolgan – oshalar orasida, ularning ketidan ergashganlar, ularga qoshilganlar va ular bilan birga jang qilayotganlar. Ular birgalikda, boshqa odamlardan alohida, jamoa* tuzadilar.

* Muhammad Madinadagi ozining boshqaruvi boshida, shaxarda yashovchi barchani, shartnoma kelishuvi orqali birlashtirishga xarakat qildi: musulmonlarni, yaxudiylarni va animistlarni. U Ularni oziga tobe, birgalikda bolishlari kerak, xar biri boshqalar uchun turishi kerak deb xisoblar edi.

Makkalik kochmanchilar, qurayshitlar, favqulotli vaziyatida edi, oz yashash joylariga binoan, asirga olingan qarindoshlari uchun, tovon tolaashga majbur edilar, chunonchi imonlilarda shunnday qabul qilingan va joiz edi. Banu Auf xam, oz yashash joyiga binoan, odat boyicha, qabul qilinganiday va joiz etilganiday, oz asirlari uchun tovon tolashlari kerak edi. Xudi shunday qoyda Banu Xaris, Banu Said, Banu Djusham, Banu an – Nadjar, Banu Amt ibn – Auf, Banu al – Nabit va Banu al – Aus* uchun xam tog’ri edi. Imonlilar kimdir oralaridan katta qarzda bolishligiga yol qoymasliklari kerak edi, kimniki ular qolay va sotib ololmasalar.

* Bu musulmoncha bolmagan ozaro kelishuv Muhammadning Madinaning barcha axolisini asta sekin islomga olib kelish xarakati edi. U ularga, musulmonlar uchun muljalangan, tenglik oshanday majburiyatlar va imtiyozlar taklif qilgan. Bu shartnoma islom ummatining oxirgi tushunchasiga qarama qarshi, unga binoan faqat musulmonlar tola xuquqli fuqaro bolishi mumkin. Madinada kimki bi qabul qilingan birinchi qonuni qabul qilmasa – u himoysiz bolib qolar edi.

Xech bir imonli boshqaning (imonlining) itfoqdoshlariga dushmanlarcha munosabatda bolishi mumkin emas. Imonlilar zoravonlik qilayotganlar sababli yoki tovon pulini xoxlayotganlarga nisbatan, sergak bolishlari kerak edi*, shuningdek imonlilar orasida dushmanlik va buzuqchilikni niyat qilayotganlarga nisbatan. Xar bir kishi bunday ishlar qilayotganlarga nisbatan, oz qolini kutarishi kerak edi, xattoki bu uning farzandlari bulsa xam. Xech kim imonsiz uchun och olish maqsadida imonlini oldirishi mumkin emas. Xechkim imonsizni imonliga qarshi qolab quvatlashi mumkin emas.** Ollohning ximoyasi yagona va u xam bolsa barcha imonlilar uchun. Xattoki barcha musulmonlar orasida eng kichigi bu ximoyani imonsizdan olishi mumkin! Imonlilar vaqti vaqti bilan boshqa odamlardan bir birlarini ximoyz qilishlari mumkin. ***

* Tovon qiymati – bu ozod yoki imonsizni ozodligi uchun yoki musulmonlardan bolmagan xarbiy asirlar, sotib olish uchun olinadigan pullar, va bu narx musulmonlar boshlig’I tomonidan belgilanadi.
** Bu taklif Madinalik Banu Kaynuk qavmidan bolgan yaxudiylarni kechki omaviy qatil qilinishini oqlash deb xisoblanadi. Bu yaxudiylarning animistlardan chiqan itfoqdoshlari ularni musulmonlarga qarshi kurashishida yordam berishga xaqli emas edi, xattoki musulmonlar katta xisobdagi musulmonlarni oldirayotganda xam.
*** Barcha musulmonlarning shartsiz ozaro burchi agar musulmon bolmaganlar tomonidan oqlangan yoki oqlanmagan xujumi xolatida bir biriga yordam berishi qaysidir manoda bu Madinadagi birinchi asosiy qonunda mavjud. Oqibatda bu oz ozidan barcha musulmonlar uchun albatta bajarilishi shart xaqiqat bolib qoldi. Biroq xaqiqiy vokeylikda bu qonun xar qaerda buzilgan, oylaviy ichki nizolarda va musulmon xalqlari orasidagi urushlarda.

Bizdan ornak olgan Yaxudiylar, yordam va shunday xuquqa ega boladilar. Ularga nisbatan xech qanday noxaqlik qilinmaydi, va ularning dushmanlariga yordam korsatilmaydi.

Barcha imonlilar uchun tinchlik yagona. Bir imonli bilan tinchli sulxini tuzib, boshqasini qoldirish mumkin emas. Ollh uchun kurashda barcha narsa teng va odilona qilinishi kerak. Xar bir jangda chavondozlar bir birlariga yordam berishi kerak. Xech kim boshqa imonliga qarshi qasos olishi mumkin emas, agar qon muqaddas urush payiti tokilgan bolsa. Ollohdan qorqan, imonlilar eng yaxshi va kuchli rahnamolik ostida turadi.

Undan tashqari, xechqanday kop xudolarga ishonadigan (Madinalik) qurayshitlarning (Makkalik) xech birini mol mulkini oz ximoyasiga olishi mumkin emas yoki qurayshit va boshqa imonlini janjaliga aralashishi. Agar kimda kim imonlini oldirgan bolsa va bu tasdiqlansa, bu uchun uning ozi oldiriladi, agar oldirilgani qarindoshi, boshqa bir yol bilan qoniqtirilmasa (qon uchun tolov). Musulmonlar qotilga qarshi, bir odamday chiqishlari kerak.*

* Bu qaror qonuniy qasos olishga yol ochdi va qonunlashtirdi “qonga qon va jonga jon” nuqtayi nazari asosida yoki oldirilganni qarindoshlari tomonidan tovon olish imkoniyatini. Islom shartsiz kechirim berish burchini tan olmaydi, Iso oz izdoshlaridan shuni talab qilganiday (Matto 6:14 – 15).

Imonli, bu xujatdagi barcha yozilganga rozi bolsa, va Ollohga ishonsa va Xukum kuniga, ayibdor tomonga yordam yoki panox berishga yol qoyilmaydi. Agarda u bu taqiqa qaramay shunday qilsa u xolatda uni oliklarni tiriltirish kunida Ollohning lanatiga uchraydi. Xech narsa uni bu ayibidan xalos qilmaydi.* Xar qanday bahsda sizlar kelishaolmasangiz, Ollohga yoki Muhammadga murojat qiling.**

* Islom oz izdoshlarini bir nechta kechirib bolmas gunohlar borligi xaqida ogoxlantirmoqda: islomdan qaytish, Ota, Og’il va Muqaddas Rux qabi, kop xudolarga ishonish, qasddan boshqa bir musulmoni ozldirish.
** Bu qonun bilan Muhammad ozini vositachi orniga, qozi va Madinadagi mutloq xokim qilib qoydi. Biroq Iso shox bolish imkoniyatini rad etdi yoki xar qanday dunyoviy mansabga ega bolishni, Uning maqsadi samoviy shoxlik bunyod etish edi (Yuhanno 6:15; Luqo 12:13 – 15).

Agar yaxudiylar imonlilar bilan birga jang olib borayotgan bolsa, u xolda ular bir xil sarf xarajat qilishlari kerak. Yxudiylar Banu Auf imonlilar bilan bir jamoani tashkil etadi. Yaxudiylar oz imonlarida qoladilar, musulmonlar esa – ozlarinikida.* Shu tariqa, ularning erkin qoyib yuborilganlari va itfoqdoshlari daxilsizdir. Faqat jinoyatchilarga va zorovonlarga ximoya taqdim etilmaydi, axir ular ozlarini va oylalarini barbod qilishmoqda.

* Bu Farmon (vaqtincha) fuqarolik ishlarida tenglik ornatdi, Madinalik musulmonlar uchun, shuningdek musulmonlar va yaxudiylar imonining teng xaqiqatliligini.

Yaxudiylar Banu Auf uchun qaror shuningdek yaxudiylar Banu an – Nadjr, Banu al – Xaris, Banu Said, Banu Djusham, Banu al – Aus, Banu Saalab va Djafna qabilalaridan birini tashkil qiluvchi Djafnalarga xam tarqaladi, shuningdek yaxudylar Banu Shutayb uchun xam, pok va qonuni buzmaydiganlar. Saalab qabilasidan erkin qoyib yuborilganlar, Saalab qabilasining oziday, yaxudy qabilalari urug’ aymoqlari deb xisoblanadi. Ularning xech kimi Muhammadning ruxsatisiz Madinani tark etishi mumkin emas.*

* Muhammad oz qol ostidagilar ustidan mutloq xukumron tarzida xokimlik qilgan. Islom faqat cheklangan erkinlika yol qoyadi.

Noxaq xati xarakatga qasos olishga, xech kimga tosqinlik qilish mumkin emas. Kimki noxaqlik qilayotgan bolsa – u nafaqat oziga zarar etkazmoqda, balki oz oylasiga xam, agar avval uning oziga nisbatan noxaqlik qilinmagan bolsa. Ollohning irodasi, bu qarorlar aniq amalga oshirilishida.

Yaxudylar oz oziq ovqatini g’amini qilishlari kerak, imonlilar – ozinikini qilganiday. Bu xujatda eslatilgan, kimki kimgadir qarshi urush olib birayotgan vaqti xolatida, qolab quvatlash taminoti umumiy javobgarlik. Ozaro maslaxatlar va kengash, xar qanday xolatda astoyidil bolishi kerak. Xech kim oz itfoqdoshlariga qarshi noxaq bolmasligi kerak, va u kimga nisbatan zorovonlik qilingan bolsa, ularga yordam berishga javobgar. Yaxudylar imonlilar bilan birga urushda, ular janga borayotganda sarf xarajat qilmoqlari kerak.*

* Mobodo urush bolsa, yaxudylar musulmonlar bilan birga ishtrok etib Muhammadning muqadas urushlarida, ularga moliyaviy yordam berishlari kerak.

Mdina shaxrining markazi bu shartnoma kimga tegishli bolsa barcha uchun yopiq xudud bolishi kerak. Ximoya qilinuvchi xomiylik qiluvchiga teng xisoblanadi, agar u jinoyatchi bolmasa. Ayol kishi ximoyaga olinishi mumkin emas uning oylasini roziligisiz. Agar bu xujatda yodga olingan shaxslar orasida, kozda tutilmagan biron bir xodisa roy bersa yoki nizo vujudga kelsa, unda Ollohga yoki Muhammadga murojat qilish kerak. Olloh barchadan xam, bu qarorni amalga oshishini aniq taminlashi mumkin. Makkadagi Qurayshitlar yoki ularning yordamchilari ximoya korsatishlari kerak emas.* Madinaga kim xujum qilishidan qatiy nazar – barcha ularga qarshi kurashadi. Agar imonsizlarni tinchlikda yashashga va vaqtinchalik yarashish sulxiga chaqirilsa, u xolda ular bu chaquruvlarni qabul qilishlari shart.

* Makkalik savdogarlar Muhammad uchun eng katta xafni kursatar edi. Kim u bilan shartnoma tuzsa – osha Muhammadning dushmani bolib qolar edi.

Agarda imonsizlar tinchlikda yashashga chaqirishsa, u xolda imonlilar ular bilan sulx tuzishlari shart. Ular diniy urush olib borayotgan vaziyatlardan tashqari. Xar bir dam ega bolgan oljasini bir qismini ozini oldida ushlashi shart (Al – Anfal 8:1 va davomi). Aus qabilasi yaxudylari va ularning vasiylik ostidagi shaxislar xam, bu xujat ishtirokchilari kabi xuquqlardan foydalaniladilar.*

Olloh bu shartnoma shartlari yahshilab bajarilishini talab qilyabdi, va u jinoyatchi yoki badkirdorni ximoy qilish uchun foydalinlmasin. Xar qnday odam Madinaga kirayotgan yoki undan chiqayotgan bolsa, xavsizlikda turadi, jinoyatchi va badkirdorlardan tashqari. Olloh va uning elchisi Muhammad xalol va Xudodan qorquvchilarni ximoya qilishadi.**

* Bu shartnoma namuna bolib qoldi va kechki kop shartnomalar uchun tayanch, qonuniy va ososlanovchi bolib xizmat qilgan, musulmonlar va boshqa boysundirilgan, ximoyaga davogarlik qilayotgan xalqlar bilan tuzilgan shartnomalar.
** Musulmonlar orasidagi bu shartnoma, Madinadagi yaxudylar va aministlar orasidagi Muhammadning boshqaruvchilik maxoratining namunasini korsatadi. U ozining diniy qarashlariga qarshi, boshqa dinlardan malum bir mudatga yordam olish maqsadida, vaqtinchalik ozaro kelishuvga borishga tayor edi. Boshidan Muhammad oz shaxridagi turli sheriklarini, birlashtirishni xoxlagan va shu orqali islom gulab yashnashi mumkin bolgan kuchli tayanch ornatish.

4.04.2 -- Kochmanchilar va yordamchilar ortasida dostlik bayonoti.

Muhammad oz izdoshlarini oz aro aka uka qardosh qilib qoydi – Makkalik kochmanchilar va Madinalik yordamchilar. Men eslashimcha, u quydagi sozlarni gapirgan (Ollohning ozi bizni u gapirmagan sozlarni unga yozib qoyishlikdan asrasin!): “Olloh nomi bilan aka uka qardosh bolinglar!” Song Alini qolini olib dedi: “Bu mening akam!”* Shu tarzda Muhammad**, barcha yuborilganlarning sultoni, barcha Xudodan qorqanlarning imomi, tengi yoq, dunyolar xukumdorining elchisi, Ali bilan aka uka qardosh boldi. Xamza, Ollohning arsloni va Muhammadning tog’asi, Muhammad erkin qoyib yuborgan, Zayd ibn Xasis bilan aka uka qardosh boldi. Aynan unga Xamza ozining songi vasiyatini topshirdi, agar u Uxud yaqinidagi jangda xalok bolsa. Jannatda ikki qanotda uchib yurgan, Djafar,*** Abu Tolibning og’li, Banu Salomning og’alaridan biri, Muazom ibn Djabol bilan aka uka qardosh tutindi. Abu Bakir, Xaridj ibn Zayd bilan aka uka qardosh tutindi, Omar ibn al – Xattob – Utban ibn Malik bilan. Oxirida Bilol yodga olinadi. U Abu Bakirning erkin qoyib yuborilganni edi, shuning dek Muhammadning muadzimi, U, osha vaqitda Banu Fura orasida hisoblangan xasamit, Abu Ruvayxo Abdullox ibn Abd ar – Raxmon bilan aka uka qardosh tutindi.

* Muhammadning bu sozlarini shialar Alini Muhammadga “xamadan xam yaqin turadigan” degan manoda tushunishadi, va shuning uchun u oliy unvondagi musulmon boldi.
** Muhammad islomda Ollohning barcha elchilarining xukumdori va muhri deb xisoblaniladi. Musulmonlar uchun – u Muso va Isodan yuqori. “Dunyolar xukumdori” – bu Ollohning isimlaridan biri, va Muhammad uning muhum elchisi deb xisoblaniladi. U ozining jiyani va boqmanda og’li Ali kechroq esa kuyovi, bilan aka uka qardosh tutingan. Shu tarzda Muhammad ozini yana birbor oz qabilasi bilan bog’ladi.
*** Muhammad amakivachasi Djafar, jangda ikki qolidan maxrum bolgani uchun, ikki qanotga ega bolganini tasdiqlagan.

Bu isimlarni bizlarga, Muhammad aka uka qardoshlik rishtalari bilan bog’laganlar orqali qoldirilgan. Umar, Siriyaga barcha jangchilarning isimlari yozilgan kitobni olib kelganida, u osha jangda bolgan Biloldan kim bilan jang qilishini istashini suradi. U javob berdi: “Abu Ruvayxo bilan, men u bilan xech qachon ajralmaslikni xoxlar edim, chunki Muhammad bizlarni aka uka qilib qoygan”. Shunday qilib u Abu Ruvayxo bilan bog’landi, qolganlar efeoplar esa – Xasam qabilasi bilan, Bilol shu qabiladan bilgan.*

* Musulmonlarni aka uka qardosh sifatida birlashtirish, Muhammadning musulmonlar diniy jamoasida, qochoqlar uchun yangi uy bunyod qilishga urinishi edi, ozining qabilasi ximoyasidan maxrum bolganlar uchun, - yangi “umumiy ozini ozi anglash”. Qondoshlik diniy bog’lanish bilan almashishi kerak edi. Ammo bu urunish qisman amalga oshdi. Islom tarixi bizlarga cheksiz urush maqsadini namoyish etadi, oylaviy siyosat va qabilaviy xaq xuquqlarga asoslangan.

4.04.3 -- Abu Umamning vafoti

Masdjid qurib bitkazilgan oyda, Abu Umam Saad ibn Zurar tomoq og’rig’I yoki nafas yollarining kasalligidan vafot etgan. Muhammad dedi: “Yaxudylar va arablar – ikki yuzlamachilarga Abu Umamning vafoti musulmonlar uchun kulfat bolib tuyulmoqda. Ular, agar men payg’ambar bolganimda, u xolda mening safdoshim olmagan bolar edi deb gapirishmoqda. * Endi ular meni Olloh orqali xech narsa amalga oshiraolmaydi deb oylashadi: na ozim uchun, na safdoshlarim uchun”. Abu Umamning vafotidan song Muhammadning oldiga, u yolboshcholik qilgan Banu Nadjarlar keldi va uning vorisini, ularning ishlarini marxum yol boshchilari singari, boshqarishi uchun tayinlashini soradi. Muhammad ularga javoban: “Sizlar mening onamdan tog’am orqali qrindoshlarim sizlar. Men sizlarga tegishli man va sizlarning yol boshchilaring bolmoqchi man”. Muhammad ulardan birlarini boshqalarda baland kutarishni istamas edi. Banu Nadj, Muhammad ularning yol boshchisi bolganini, ozining xizmat qilib erishilgan mukofoti deb qabul qildi.

* Shunga oxshash savolni Lazarning singlisi Maryam Isoga bergan. Ammo Iso marxumni qabirdan chaqirish va unga joni qaytarish xokimiyatiga ega bolgan. Muhammad esa bunday xokimiyatga ega bolmagan. Buning evaziga, uning ozi qabila yol boshchisi bolish uchun, oz otasidan maxrum bolgan qabila, vaziyati va motamidan foydalandi.

4.04.4 -- Ibodatga chaqirishning boshlanishi

Muhammad Madinada ishonchli uy* – joy topdi, va uning kochmanchi dostlari (Makkalik) u bilan birga bola olardi, va uning yordamchilariga (Makalik) tegishli savollar echimini topganidan song, islom qatiy tasdiqlandi. Doimo ibodatlar bajarilardi, rozalar tutilardi, kambag’allar uchun soliq undirilardi, jinoyi qonunlar amalga oshirilar, ruxsat va taqiqlar** ornatilgan edi.***

*Iso ozi xaqida dedi: “Tulkilarning uyalari bor, qushlarning inlari bor. Inson Og’lining esa bosh qoyadigan joyi yoq. (Matto 8:20). Va Pavlus 2 korinfliklarning 8:9 Iso xaqida yozgan: “U boy bolsa xam, sizlarni boy qilish uchun kambag’al boldi”.
** “Ruxsat va taqiqlar” – bu musulmon xav xuquqlari qadir qiymatining juda xam cheka chegaralari darajasi; ularning orasida kop bosqichlar bor bolib oz ichiga, loqaydlik, nomaqbullik va boshqalarni olgan.
*** Shu tariqa Islom Madinada madaniyatni va shaxar yashash tarzini tartibga soluvchi, yagona qonun bolib qoldi.

Muhammad Madinaga kelganida, uning atrofiga odamlar belgilangan vaqtda ibodat uchun toplandi, xatoki ularni xech kim chaqirmagan bolsa xam. Muhammad odamlarni ibodatga, yaxudylar kabi, burg’u yordamida chaqirish xaqida oylanib qoldi, ammo kechroq bu fikridan voz kechdi. Song u “bong”dan foydalanmoqchi boldi. Xattoki u uchun ibodat vaqtida chalish uchun bong xam tayorlashdi.*

* Musulmonlarning birinchi yeg’inlarida xar xil uzunlikdagi ikki yog’och kaltaklaridan foydalanilgan, ularni bir maromda bir birlariga urishgan. Ularda burg’u, dombira yoki bong bolmagan, ularning urnida xizmat qilgan

Bu orada Abdullox ibn Zaydga vaxiy namoyon boldi, unda ibodatga qay tarzda chaqirish kerakligi kursatilgan edi. U payg’ambarning oldiga kelib dedi: “Otgan kuni tunda mani oldimga odam qiyofasida sharpa keldi; uning egnida yashil chopon bolib, qolida bong bore di. Men undan soradim: “Ollohning quli! Menga shu bongingni sotmaysanmi?” U mendan soradi: “Nima uchun u senga kerak?” Men unga javoban: “Xalqni ibodatga chorlash uchun”. Va shunda u menga dedi: “Men senga eng yaxshi usulini korsataman”. Men undan bu usul xaqida soradim, va u menga javob berdi: “Tort marotaba: Olloh buyukdir! Sozini qaytar. Song Ollohdan ozga sig’iniladigan iloh yoqligiga iqrorman! Muhammad Ollohning elchisi ekanligiga iqrorman. Ibodatga shoshiling! Ibodatga shoshiling! Muvaffakiyatga shoshiling! Muvaffakiyatga shoshiling! Olloh buyukdir! Olloh buyukdir! Ollohdan ozga iloh yoq!”* Bu sozlarni eshitib Muhammad dedi: “Bu – xaq vaxiy. Ollohga shunday maqul, borib bunga Bilolni orgat! U shu usul bilan ibodatga chorlaydi, axir uning ovozi sening ovozindan yaxshiroq”. Bilol xalqni ibodatga chorlaganda, Umar oz uyida edi va chorlovni eshitdi. U Muhammadning oldiga shoshildi ozining ortidan choponini sudrab va dedi: “Ollohning elchisi seni xaqiqat bilan yuborgan zot xaqi ont ichaman, - men xam xudi shunday vaxiy kurganman!” Muhammad dedi: “Ollohga shkur!”

* Muhammad yaxudylar va masixylar bilan birga yashagan va oz ichiga alohida qonunlarni, ibodatni otkazish marosimlari va urf odatlarni olgan. Musulmoncha ibodatga chorlov oz ichida, islom talimotining asos soluvchi izoxlarining qisqacha tavsifi.
1. “Ollohu Akbar” degani Olloh – buyuk, yiroq va nomalum xudo, uning tengi yoq va uni xech kim bilan teglashtirishning imkoni yoq. Uni oziga tasavur qilishga imkoni yoq, unga etib bormoq yoki tushunish mumkin emas. U umuman “ozga” xudo, buyuk va nomalum, undan barcha qorqishi va sajda qilishi kerak.
2. Muhammad “Ollohning elchisi” deb nomlangan. Chunki u nafaqat payg’ambar, lekin siyosiy vakil xam, Ollohnig qonuni amalda bajarilishini kuzatish xokimiyatiga ega. Shuning uchun nixoyat islom davlat – dini yoki diniy davlatdan boshqa xech nima bola olmaydi.
3. Kimki ibodat tartiblariga amal qilsa – u bu xayotda omadga ega boladi va abadiyatda. Bu ibodatlar insinga Olloh oldida imtiyoz berishi kerak va maqtov, insonga bu dunyoda va kelasi dunyoda marhamat beruvchi, ishlar bolishi kerak. Shu tsrzda ibodat islomda maqsadga etkazuvchi manba bolib namoyon bolmoqda, Xudoga Uning inoyati va marxamati uchun shukrona keltiruvchi emas. Bu erda yana bir bor islomda ezgu ishlar uchun oqlanishni korish mumkin, unga qaramaqarshi oqlanish Masihning marhamati orqali.

Ubayd ibn al – Lays dedi: “Muhammad va uning safdoshlari xalqni ibodatga bong orqali chorlashga qaror qilishdi. Umar bong uchun ikki yog’och kaltak omoqchi bolganida, unga vaxiy namoyon boldi, unga kora ibodatga chorlov uchun bong emas balki chaqiruv chorlovini qolashni buyurishdi. Umar bu vaxiy xaqida Muhammadga aytish uchun uning oldiga bordi. Ammo Muhammadning ozi xam bu xaqida vaxiy orqali bilgan. U Umarga dedi: “Bu vaxiy menga, sendan kora, oldinroq keldi! Umar endigina qaytganida, Bilol ibodatga chorlovni boshlab yubordi.

Banu Nadjar qabilasidan bolgan bir ayol aytib bergan: “Men masdjil oldidagi eng baland uyda turardim. Bilol xar tongda u erdan ibodatga chorlar edi. U juda xam erta kelar, masdjitning tekiz tomiga chiqib, otirib tong otishini kutar edi. Song u turib tekiz tom ustida yurib va yolvorar edi: “Olloh men Seni ulug’layman va yolvoraman, Sening diningni qabul qilishlari uchun qurayshitlarga yordam ber!” Song u ibodatga chorlar edi, va Olloh nomi bilan ont ichaman, menga malum bolganicha, u bir kecha xam qoyib yubormadi ibodatga chorlash uchun”.

4.04.5 -- Yxudylardan bolgan dushmanlarning isimlari

Bir muncha vaqt otgach, islom mustaxkam ornashgandan kegin, yaxudiy ruxonilari Muhammadning dushmanlari bolib qoldi. Ular Olloh ozining elchisini arablar ichidan tanlagani uchun, hasad va xafagarchilika tolishdi.* Ularga ausitlar va xazradjitlar qoshilib olishdi, ular orasida xali xam majusiylik va butparastlikni maxkam ushlab turganlar xam bor edi, ularning otalari va osha oliklarni qayta tirilishiga ishonmaydiganlar singari. Shunga qaramay ular oz xayotlarini saqlab qolish uchun, islomga ochiq etiqod qilishga majbur edilar. Biroq bular ikki yuzlamachi bolib, qalbilarida, islomni rad etib Muhammadni yolg’onchi deb atagan yaxudylar tomon edi.

* Yaxudylar Muhammadning ustidan, u ozini xaq Xudoning payg’ambari deb kursatgani uchun, kulishar edi. Ular Muhammadga xasad qilmagan va unga nisbatan adovatlari bolmagan. Xaqiqattan, ular uning ustidan kulib uni xaqorat qilar edi.

Yxudy ruxonilari Muhammadga savollar berar edi, uni og’ir xolatga qoyib va uning oldiga qiyin masalalar bilan kelishar edi, xaqiqatni yolg’on bilan aralashtirish uchun; yagona mustasno bolgan savol bu, imonlilar tomonidan berilgan bu, nima ruxsat etilgan va nima man etilganligiga tegishli.*

* Aynan shu qisimning arabcha asil nusxasida Banu Nodir, Banu Kaynuk va Banu Kurayz qavmidan bolgan aloxida odamlarning isimlarini uzun qayd nomasi davom etiradi. Shu tarzda, Muhammadning dushmanlari isimlari bilan elon etilgan. Bu erda shuningdek aloxida yaxudylarning isimlari xam qayd etilgan Banu Zurayk, Banu Xaris va Banu Amr.

Bu yaxudy ruxoniylari g’azabga tolgan bolib, Muhammadning va uning safdoshlarini ashadiy dushmanlari bolishgan. Ular savollar berib va islomga qarshi baxs olib borishgan, islomni yoq qilish uchun. Faqatgina ikkita yaxudy ruxonylari musulmon bolishgan.*

* Yaxudylar darxol Muhammadning vaxylari, Tavrot va Payg’ambarlar matinlari orasidagi farqni korishgan, va ular bunga masxara qilib kursatishgan. Biraq arablarning payg’ambari shunchaki yaxudylarning og’zaki naqillarini arablarning bir maromdagi sheriy tiliga ogirib qoyganini, tan ololmas edi, va shu orinda ularga kuplab noaniq malimot kiritgan, ozining notog’ri tushunchasi va oldindan malum ozgarishlar. Xatolarini tan olishlik uning butun payg’ambarlik obroyini shubxaga olib qoyar edi. Islom ruxi xaqiqat va mominlik ruxi tarzida namoyon bolmaydi; hoynahoy, bu rux tugalmas hiyla va yolg’onga yuzlanadi, ozining obroyi va xokimiyatini saqlab qolish maqsadida.
Madomiki yaxudy ruxonilarining xujumlari Muhammadning obroyini shubxaga qoyar edi, unda u ularni ozining savlatli va eng xavfli dushmani deb atagan. Yaxudylarning tanqiddi, ziyraklik va ustunligi, shuningdek ularning alam qildiradigan masxara qilishlari, Muhammad va uning izdoshlari yuraklarida nafrat tofonini keltirib chiqarar edi, qaysiki xozirgi kunga qadar davom etmoqda.
Iso xam vasvasa qilingan va oz xalqining masxara azob uqubatlarini boshdan kechirgan, ammo U Oz raqiblaridan donoroq edi, ularning ayyorligi va g’azabini, ruxiy mantiq va Qadimgi Axdning tegishli sozlari bilan mag’lub qilgan. Isoni ozi xaqiqat bolgan – U Qonuni izlamagan, ammo uni soz va xarakat bilan bajargan.

4.04.6 -- Yaxudy ruxoniysi Abdullox ibn Salomning imon keltirishi

Abdullox ibn Salomning ayrim oyla azolarining aytib berishicha, u, ilimli yaxudy ruxonisi, ozini islomga imon keltirishini shunday aytib bergan: “Men Olloh elchisining maruzasini eshitganimdan song, men uning sifatiga kora tanidim, biz uni kutayotgan, ismi va vaqtiga.* Men xursand edim, ammo biz Makkaga kochib otkunimizcha men churk etmadim.

* Musulmonlar Muhammadni Qadimgi Axdda vada qilingan payg’ambarligiga ishonishadi (Qonunlar 18:15), u xaqida Yangi Axd kitobida bu – Masix ekanligi aytilgan. Bundan tashqari, musulmonlar ishonadi, Muhammad bu Iso Xomiy xaqida bergan vadasining bajarilishi (Yuhanno 14:16), bunday imonning bemaniligiga qaramay, axir aslida Iso u erda Muqaddas Rux xaqida gapirgan, u Eliginchi Kuni, ibodat qilayotgan shogirdlarning ustiga tushgan va ularni toldirgan.

Qachon u (Muhammad) Kabada Banu Amr ibn Aufning uyida toxtaganida, bir odam kelib uni etib kelganligi xaqida xabar berdi. Men aynan shu vaqtda anjir daraxtining ustida edim, uning ostida xolam Xolida otirgan edi, Xarisning qizi. Yangilikni eshitib, men xayqirib yubordim: “Qudratli Olloh!” Xolam javoban: “Xudo seni uyaltirsin! Agar Muso kelganida, sen bundan ortig’ini aytmagan bolar eding, Imroning og’li!” Men unga javoban: “Olloh nomi bilan ont ichaman, u – Musoning og’asi, Olloh Musoni nima bilan yuborgan bolsa, u aynan osha dindan va osha bilan yuborilgan”. U soradi: “U – aynan osha payg’ambarmi, u xaqida payg’ambarlik qilingan, u xozirgi vaqitda namoyon bolishi kerak bolgan?” “Xa” – javob berdim men. U menga dedi: “U xolda bu osha!”. Men Muhammadning oldiga tog’ri bordim, islomga imon keltirdim, song uyga qaytdim va oyla azolarimga islomning izidan borishlikni buyurdim, va ular shunda xam qildilar. Ammo men bizning imon keltirganimizni yaxudiylardan sir tutdim. Men yana Muhammadning oldiga bordim va dedim: “Yaxudylar – g’iybatchilar. Meni xonalaringdan birida yashir va men xaqimda ulardan sora, ular meni musulmon bolganimni bilmagunlari qadar, axir ular bu xaqida bilgan zaxotiyoq, darxol meni g’iybat qilib va tergab koyishadi”. Muhammad uni oz xonalaridan birida yashirib qoydi, yaxudylar u bilan ozroq suxbatlashish uchun kelganida va ular ayrim savollarni berganidan song, u ulardan soradi: “al – Xusayn ibn Salom sizning orangizda qanday oringa ega?” Ular javob berdi: “U – bizning xoja va bizning xojamizning og’li, bizning ruxoniymiz va ilimli”. Ular buni aytganlarida, men ularning oldiga chiqdim va dedim: “Yaxudylar! Ollohdan qorqing va sizlarga U uyborganini qabul qiling. Olloh nomi bilan ont ichaman, sizlar bilasiz, Muhammad – Ollohning elchisi ekanligini. U xaqidagi eslatmani, Tavrotda uning ismi va xislatlarini topasizlar.* Va men ozim tomondan u – Ollohning elchisi ekanligiga guvoxlik beraman. Men unga ishonaman va uni xaqiqiy deb tan olaman”. Shunda men Muhammadga dedim: “Men senga gapirmaganmidim, Ollohning elchisi, yaxudylar – g’iybatchi, xoyinlika tolib toshgan, yolg’on va buzuqchilika?”

* Musulmonlar Qonunlar 18:15 dagi vadani Muhammad tog’risida deb bilashadi, vada berilgan payg’ambar Qadimgi Axd odami bolishli kerakligiga etibor bermay, Muhammad esa zech qachon unday bolmagan va bola olmas edi.

Shunda men oyla azolarim bilan islomga imon keltirganimni ochiq elon qildim. Mening xolam Xolida xam mexribon musulmon boldilar”.

4.04.7 -- Yaxudy ruxonisi Muxayirikning imon keltirishi

Muhayrik xaqida shunday gapirishgan: “U yaxudylarning ilimli ruxoniysi bolgan, va uning katta xurmozori bolgan. U Muhammadni uning xislatlari va ozining izlanishlarida nimaga organgan bolsa shu orqali tanidi. U islomni sevib qoldi. Aynan bu din bilan yaqindan tanishish uni, unga olib keldi. Shu tarzda Uxud oldidagi janga qadar u yashadi, shanba kuni uerda u xalok boldi. Shu kuni u yaxudylarga dedi: “Olloh nomi bilan ont ichaman, siz bilasiz, Muhammadga yordam berishga majbur sizlar”. Ular javo berdi: “Bugun tinchlik kuni”. U ularga dedi: “Mayli, sizlar xech qachon tinchlikga ega bolmang!” Song u oz qurolini olib Muhammad va uning safdoshlarining oldiga Uxud tog’iga ketdi. U oldindan qaror qilgan edi, agar jangda xalok bolsa, u xolda uning bor mol mulki Muhammadga otadi, u Olloh korsatmasiga kora, uni taqsimlashga ozi bilganicha erkin boladi. Va u imonlilar bilan birga jang qilgan va oldirilgan. Men Muhammad nima deganini eshitganman: “Muxayrik yaxudylardan eng yaxshisi bolgan”. Shunda Muhammad Muhayrikning mulkiga ega boldi. Muhammad Madinada tarqatgan butun xayr exson, Muhayrikning mulkidan bolgan”.*

* Yaxudiy ruxoniylari va boshqa yaxudiylarning islomga imon keltirishi sababli, Muhammad Qonunlar, Talmud (yaxudylarning diny, mayshiy, huquqiy qonun – qoydalar kitobi) va taqvador yaxudylarning naqillari xaqida, aniq bilimlarga ega boldi. Va shuning uchun Quron va xadislarning 70% matnlari yaxudylarning manbalaridan kelib chiqadi, biroq buzib korsatilgan xolda va islomiy bayt shaklida.

4.05 -- TEST

Aziz kitobhon,
Agar siz kursning bu qismini e’tibor bilan o’rgangan bo’lsangiz, quyidagi savollarga qiynalmay javob berasiz. Agar siz bu 11 kursning 90% ga to’g’ri javob bersangiz, bizning markaz Masih uchun keyingi xizmatlarga rag’batlantirish maqsadida, bu kursni tugatganligingiz to’g’risida guvohnoma beradi.

Mustahkamlash kurslari
Muqaddas Kitob nurida Muhammad hayotini o’rganish

- Masih uchun kelajakdagi xizmatda dalda sifatida.

  1. Nima boldiki masixiy Addas, Muhammadni peyg’ambar deb tanoldi?
  2. Djinlar gruxi xaqidagi xikoyada, nima sodir boldi?
  3. Madina o’ng bosqichdan song diniy mamlakatga aylandi. Bu bosqichlarni ayting.
  4. Yasribda islom qay tarzda boshlangan?
  5. Muhammad va Yasrib xamda al-Akaba axolisi ortasidagi shartnoma nimaga asoslangan edi?
  6. Muhammad Madina vakillari bilan kelishuvga erishgandan song, qanday buyuruq olgan?
  7. Nima uchun kurayshitlarning boshliqlari Muhammadni oldirishga qaror qilishgan?
  8. Nima uchun Muhammad Makkadagi yashash joyini qoldirgan? Bu jarayonda u nima qilgan?
  9. Muhammad Madinada qolishni qnday xal qildi?
  10. Birinchi masdjitning qurilishi va Masixga imon keltirgan jamoani yaratilishi bilan solishtirib kor.
  11. Islomda ibodatga chorlov qay tarzda boshlangan?
  12. Qay tarzda yaxudy ruxoniysi Abdullox ibn Salom va Muxayrik imon keltirgan?

Bu test savollariga javob bergan har bir kishida xohlagan kitobdan foydalanishga va tanish olimlarga savol berishga huquqi bor. Biz sizning yozma javoblaringizni kutamiz. To’liq manzilingizni yoki E-mailingizni yozishni unutmang. Sizni chaqirishi, jo’natishi, boshqarishi, mustahkamlashi va sizni himoyalashi uchun va Rabbimiz hayotingizni oxhirigacha siz bilan birga bo’lishi uchun biz tirik Rabbimiz Isoga siz uchun ibodat qilamiz!

Masihga xizmatda biz siz bilan birgamiz,
Abd al-Masih va Salam Falaki.

Javoblarni quyidagi pochta manziliga jo’nating:

GRACE AND TRUTH
POBox 1806
70708 Fellbach
Germany

Yoki quyidagi elektron pochtaga jo’natining:
info@grace-and-truth.net

www.Grace-and-Truth.net

Page last modified on July 12, 2021, at 04:50 PM | powered by PmWiki (pmwiki-2.3.3)